Met deze titel wil ik niet zeggen dat verantwoording voor iets of iemand hebben alleen maar negatief is. Maar waar voordelen zijn, zijn echter ook nadelen, vooral als het gaat om bepaalde verantwoordelijkheden die ook ingevuld moeten worden als je geen zin, tijd of energie hebt. In dit stuk schrijf ik over één van mijn ervaringen, vooral om te laten zien dat bepaalde zaken geen taboe meer hoeven te zijn in deze tijd en dat er overal wel hulp aanwezig is als je het maar durft te accepteren en/of er naar durft te vragen.
Heel wat jaren geleden…
Kwam ik een liefdevol echtpaar tegen. Zij waren net in Nederland. De man was Nederlander, maar als jonge man naar Afrika gegaan om daar zijn kwaliteiten als ingenieur te gebruiken om de bevolking te helpen. Vele goede projecten heeft hij tot een succesvol einde gebracht, van scholen en ziekenhuizen tot een kathedraal. Daar heeft hij ook zijn Afrikaanse vrouw leren kennen en ondanks de tegenstand en de rebellisatie zijn zij toch getrouwd. Na jaren hebben zij ook twee gezonde zonen op de wereld gezet.
Na tientallen jaren werd de oorlog tussen de bevolking en de rebellen steeds erger en trokken de problemen ook steeds verder de dorpen en steden in. De man is er toen (omdat hij een blanke is) ook slachtoffer van geworden. Hij is in de rug geschoten, met een dwarslaesie als gevolg. Vanwege de oorlog in hun land, maar ook vanwege de betere gezondheidszorg hier, zijn ze naar Nederland gekomen.
Helaas was de man nu wel aan een rolstoel gebonden, maar de levenswaarde groeide desondanks toch weer. Vooral toen de kinderen ook in veiligheid waren. Een zoon is met zijn gezin naar Frankrijk verhuist en de andere zoon is met gezin naar Nederland gekomen.
Zelf woonde ik als enige kind bij pleegouders, waar niet echt van een ideaal gezinsleven gesproken kon worden. De hele Afrikaanse familie wist dat en ze hadden meerdere conflicten met mijn pleegouders meegemaakt, waardoor zij mij heel warm ontvingen en mij accepteerden als dochter en zusje. Wat een geweldig gevoel was dat!
En toen…
Overleed de man. Het was een uitzonderlijke mooie dienst, die zowel in Nederland in een kerk als in de eerder genoemde kathedraal in Afrika werd opgevoerd, in zowel Nederlands als Frans. Ook de ceremonie op de begraafplaats was heel erg mooi, zo heb ik het in Nederland nog nooit meegemaakt. Het was er heel erg druk, met vrienden en familie van verschillende continenten en samen hebben we gezongen, gerouwd, maar ook de goede dingen uit het leven van de man gevierd.
Vervolgens…
Viel de vrouw na een aantal weken in een eenzaamheid. De oorzaak hiervan was voor het grootste deel de taal. Voor haar man overleed, had zij op verschillende scholen geprobeerd Nederlands te leren, maar door de leeftijd en de trauma's lukte het maar niet. Niet alleen de eenzaamheid viel haar hierdoor ten parte, maar ook het onvermogen om haar zaken te regelen. Dit werd dan ook vrijwillig overgenomen door de zoon en schoondochter die in Nederland wonen. Zij weigerde ook alle aangeboden hulp van instanties en mensen uit de directe omgeving.
En dan nu het probleem…
Na gezinsuitbreiding bij de zoon en schoondochter in Nederland, hadden zij geen zin, tijd en energie meer om de zaken van hun moeder/schoonmoeder bij te houden en te regelen. Voor de zoon in Frankrijk was het niet mogelijk om dat over te nemen, daar hij qua werk en gezin niet de mogelijkheid had om minimaal eens per twee weken naar Nederland te komen. Dus de in Nederland wonende zoon en schoondochter bleven ermee belast en voelden zich ertoe verplicht, maar zij kwamen de verantwoordelijkheden niet meer na.
Uiteindelijk vielen er bij de vrouw alleen nog maar aanmaningen, gerechtelijke bevelen en brieven van deurwaarders in de bus. Zij was er zo van ondersteboven, dat ik haar op een dag in paniek en huilend aantrof. De vrouw wist niet meer wat voor en achter was en dacht dat alles haar schuld was. Zij sprak immers geen Nederlands, waardoor zij de zaken niet meer kon regelen en voor haar gevoel was zij alleen maar lastig naar haar kinderen toe. Daarnaast was zij bang uit het huis gezet te worden, nu de rekeningen niet betaald werden.
Na praten en haar gerust stellen, vertelde ze me het hele verhaal en de problemen. Het bleek niet alleen de niet betaalde rekeningen te zijn en ook niet alleen de niet geregelde zaken, maar er was nog iets. De schoondochter bleek er een handje aan te hebben de rekening van de vrouw leeg te halen om te kunnen winkelen. Schoondochter bleek een stress-shopaholic te zijn (deze mensen hebben de dwang of verslaving om bij veel spanning of stress te gaan winkelen. Van het uitgeven van geld krijgen deze mensen een beter gevoel). Ze had het mij eerder willen vertellen, maar zij schaamde zich te erg, waardoor zij het niet durfde. De vrouw had het gevoel dat als ze het zou vertellen, zij haar zoon en schoondochter zou zwart maken. Ik heb toen ook samen met haar besloten om stap voor stap alles te gaan regelen en oplossen.
Nu zijn we al maanden bezig, maar tot op heden is nog niet alles opgelost. Zoon en schoondochter zijn onder andere door de andere broer erop aangesproken, maar zij ontkennen alles. Dit komt ondermeer door de schaamte en schuldgevoel.
Wat wil ik nu wil duidelijk maken…
Is dat, zoals je nu hebt gelezen, door onder andere schaamte en een bepaalde taboesfeer veel problemen kunnen ontstaan. De zoon en schoondochter schaamde zich ervoor hulp te aanvaarden, omdat het toch immers normaal is dat je je ouders verzorgd en helpt als dat nodig is? Je hoort er dan ook niet over te praten dat het moeilijk of zwaar valt, je moet je maar aanpassen. Ze voelden zich dus ook verplicht om alles te moeten regelen. In hun gedachten zouden zij zwak zijn en niet van hun moeder of schoonmoeder houden, als ze met hulp verder zouden gaan.
Dat idee komt heel veel voor (vooral bij mensen met een andere culturele achtergrond). Maar in deze tijd is niet meer alles vanzelf sprekend en makkelijk. Het moet geen taboe meer zijn dat je hulp nodig hebt bij het verzorgen en helpen van je ouders. Het is toch begrijpelijk dat het zwaar en moeilijk is om de verantwoordelijkheden van je ouders erbij te dragen als je zelf werkt, scholing volgt en daarnaast ook nog een gezin hebt met waarschijnlijk de bijbehorende problemen.
Dus…
Maak van je hart geen moordkuil en durf over deze problemen te praten. Schaam je er niet voor als de verantwoordelijkheden voor het regelen van alle zaken en financiën van bijvoorbeeld je ouders je te veel worden. Je bent er niet toe verplicht! Er zijn speciale instanties om je te helpen, om bijvoorbeeld het Maatschappelijk Werk maar te noemen. Ook bewindvoering is iets wat kan helpen, waarbij het niet meteen betekend dat de desbetreffende persoon niks meer zelf mag doen of beslissen en van maar €50,- per week moet rondkomen. Bewindvoering kan ook alleen de papier- en geldzaken overnemen voor een vooraf gestelde vergoeding, waarbij die persoon toch nog gewoon kan leven en boodschappen en dergelijke met een gerust hart kan doen. Daarnaast is het eens goed om in je omgeving rond te kijken als je de verantwoordelijkheden niet aan vreemden wilt toe vertrouwen. Meestal vindt je dan wel iemand die jou wilt helpen en bijstaan.
Onthoud: Niet alles is verplicht! Door erover te durven praten en hulp te aanvaarden, kan je zo'n probleem in de kiem smoren voor het escaleert en voorkom je zo een hoop ellende, ruzie en leed. Je bent niet zwak als je hulp nodig hebt, aanvaard en vraagt, je bent dan juist heel sterk en dapper en nog belangrijker: je voorkomt een hele hoop problemen en leed.
Sociaal en Maatschappelijk Werk Heerlen, Stichting Bewindvoering Limburg
