Dat Hitler de Duitse samenleving drastisch heeft veranderd toen hij aan de macht was, is inmiddels duidelijk. Maar Duitsers zijn gewoon goed ontwikkelde mensen, die zien toch dat bijvoorbeeld een Jood ook gewoon een mens is?
Welke manieren gebruikte Hitler om de samenleving te veranderen?
Hitler was erg handig in het verdraaien van de realiteit. De belangrijkste manier die hij gebruikte om zijn extreme ideeën te laten werken, was propaganda. Hitler wilde de gedachtegang van zijn volk beheersen, zodat er geen opstand tegen zijn regime zou komen. Dat deed hij door mensen te laten denken dat ze superieur waren en door anderen af te schilderen als verderfelijk. Hij doordrenkte de samenleving met zijn denkbeelden. Hij probeerde, na de macht gegrepen te hebben, de gehele samenleving te beïnvloeden. Dit deed hij bijvoorbeeld door middel van jeugdbewegingen. Kinderen droegen uniformen, deden oorlogsspelletjes en zamelden geld in. Het waren eerst gewone jeugdverenigingen, maar Hitler stopte overal Nazi ideeën in. De spelletjes legden nadruk op wie goed en wie fout was. Bij deze jeugdverenigingen werden de jongens voorbereid op het leven als soldaat door middel van discipline en sport. Meisjes werden voorbereid op het zijn van een moeder met een talrijk nageslacht. Ze leerden bijvoorbeeld naaien en koken. In schoolboeken moesten kinderen bijvoorbeeld sommetjes maken over hoeveel huizen er gebouwd kunnen worden van het geld dat werd besteed aan een gekkenhuis. Maar niet alleen de kinderen werden beïnvloed, ook de volwassenen. Je moest lid zijn van de NSDAP om werk te krijgen en te behouden, en je werd voortdurend beïnvloed. Alles kreeg een politieke lading, want Hitler liet Kunst en Cultuur beheren en vormen voor zijn ideale staat.
Hitler is de meest geportretteerde persoon ter wereld. Er is zelfs een film van Hitler als held gemaakt voor propagandadoeleinden. Ieder huishouden moest een Nazivlag in bezit hebben en een portret van Hitler aan de muur. De Gestapo bezocht andersdenkenden om ze de mond te snoeren of weg te voeren, wat de samenleving angstig en achterdochtig maakte. Je kon een beloning krijgen voor het verraden van een ondergedoken Jood of iemand die het niet met Hitler eens was. Joden mochten steeds minder, en werden zelfs vogelvrij verklaard. De SA (Hitlers knokploeg) intimideerden en bedreigden Joden, en namen veel eigendommen van ze af. Er waren ook veel posters in omloop. De meesten waren om Hitler, het leger of bijvoorbeeld de Hitlerjugend positief af te schilderen of om de verderfelijke rassen, zoals Joden, homo’s en zigeuners, zwart te maken.
Nu kun je denken, die mensen trappen daar toch niet in? Maar het vreemde was dat het werkte. Bijna de hele bevolking onderging Hitlers ideeën zonder enige tegenspraak. De enkelen die het er niet mee eens waren, werden handig weggewerkt. Ze werden opgepakt en afgevoerd naar een concentratiekamp, waardoor de familie en vrienden vaak te bang waren om verder te gaan met het verzet. Waarom deden de Joden niets? Omdat de Joden gewend waren onderdrukt en gepest te worden, dat gebeurde al eeuwenlang. Ze dachten dat niemand de extreme kant van Hitlers plannen serieus zou nemen, en dat gebeurde in eerste instantie ook niet. Bovendien waren de Joden ver in de minderheid tegenover een heel volk dat de Joden mocht haten van de regering. Uiteindelijk zat de Nazi mentaliteit op een gegeven moment er zo diep in dat iets anders ondenkbaar was.
Ervaring van Mensen die in Duitsland woonden tussen 1939-1945
Om te begrijpen hoe diep Hitler was doorgedrongen in de Duitse samenleving, moet je erbij zijn geweest. Elsbeth Emmerich was erbij. Ze was in 1940 vijf jaar. Haar vader moest vechten in de oorlog. In haar boek, Mijn Jeugd in Nazi-Duitsland, vertelt ze hoe ze de oorlog als kind heeft ervaren. Ook anderen hebben schrijvers geholpen met hun persoonlijke ervaringen, om ook de toekomstige generaties te waarschuwen, want zoiets mag nooit meer gebeuren.
Toen Elsbeth en haar familie net in hun nieuwe huis waren getrokken (1940) kwamen er twee groten mannen met een vlaggenstok en een grote vlag, het hakenkruis, en plantten het in de tuin. Het werd hen niet gevraagd, iedereen moest een hakenkruis in de tuin hebben van de Führer (Hitler). Ook de Hitlergroet was iets dagelijks geworden. Het was zelfs onbeleefd om het niet te doen.
“Op weg naar school ging ik een drukke winkel in zonder de verplichte groet, omdat ik dacht dat niemand me zou opmerken, maar een winkelhulp kreeg me in de gaten en zei kwaad: ‘Ken je de Duitse groet niet?’ Ik moest van haar de winkel uit, weer terugkomen en de groet op de juiste manier uitbrengen. Ik moet gebloosd hebben tot de wortels van mijn lange vlechten toen ik mijn arm uitstak en ‘Heil Hitler’ riep met een quasi-volwassen stemgeluid. Daarna begon ze op luide toon met de andere klanten te praten over de kinderen van tegenwoordig en hun slechte manieren.”
Op 9 en 10 november 1938 bereikte het antisemitisme een hoogtepunt. Tijdens deze Kristallnacht werden vele Joodse synagogen, winkels en bedrijven verwoest. Een aantal joodse mensen vertelt over hun leven onder het Nazi regime in het boek Holocaust. Ze werden vernederd, ze mochten niet meer in openbare gelegenheden komen en werden gedwongen de straten schoon te maken of sneeuw te ruimen.
(Thea Rumstein, 1928) “In de winter kwamen ze ons halen, we moesten sneeuw schuiven, urenlang. En de mensen stonden om ons heen en lachten. Ik weet nog dat ik een paar laarzen aanhad, en dat zij ze wilde hebben… Ze namen ze niet, maar ik was zo bang dat ik op blote voeten door de sneeuw zou moeten.”
(Leonie Hilton, 1916) “Ik ging naar het huis van mijn beste vriendin en haar moeder deed open. Ze zei: ‘Ik heb gehoord dat jij een vies varken bent, een joods varken. Je mag hier nooit meer komen!’ En ze gooide de deur voor mijn neus dicht. Ik stond aan de grond genageld! De moeder van mijn beste vriendin, die voor me had gezorgd alsof ik haar eigen kind was – van de ene op de andere dag was ze omgeslagen.”
Vele honderden kinderen werden gered doordat ze op Kindertransport werden gezet. Ze gingen per boot, trein of bus naar een land dat ze niet kenden, zoals Groot-Brittannië, Amerika of Zweden. De meesten hebben hun ouders nooit teruggezien. Toen de Geallieerden de kampen bevrijdden, waren ze geschokt door wat ze zagen. Velen van hen hadden nog nooit van concentratiekampen gehoord of hadden geen idee wat zich daarbinnen afspeelde. De mensen strompelden en kropen naar ze toe, velen gek van de honger. De soldaten gaven ze in eerste instantie chocola en ingeblikt vlees, zonder te beseffen dat dit voor die lichamen veel te zwaar was, en zelfs dodelijk was. Een nieuw leven was vaak erg moeilijk voor de overlevenden van concentratiekampen. Sommigen konden naar huis, om te kijken of er nog iemand was, maar velen waren zo verzwakt of te ver van huis. Daarom werden zogenaamde DP-kampen opgezet, soms zelfs gelokaliseerd in de voormalige concentratiekampen. In deze kampen was er een ware huwelijks- en geboortegolf. Het leven was er prettig, veel mensen voelden zich schuldig over hoe de Joden behandeld waren en doneerden of hielpen in dit soort kampen.
‘Holocaust’ door Angela Gluck Wood
‘Het verhaal van de Holocaust’ door Clive A. Lawton
‘Mijn jeugd in Nazi-Duitsland’ door Elsbeth Emmerich