Koliek is een veel voorkomende ziekte bij paarden. Koliek wil zeggen dat een paard buikpijn heeft. Dit kan verschillende oorzaken hebben en afhankelijk van de oorzaak ook verschillende oplossingen vereisen. Symptomen van koliek zijn meestal duidelijk zichtbaar voor de eigenaar of verzorger van het paard. Omdat, afhankelijk van de oorzaak, koliek levensbedreigend kan zijn voor een paard is snel handelen en een juiste diagnose van belang.
Symptomen en oorzaken
Symptomen
Wanneer een paard koliek heeft is het ten eerste van belang dat de eigenaar of verzorger van het paard de symptomen herkent. Niet altijd zijn alle symptomen zichtbaar. Dit kan zowel per dier als per situatie verschillend zijn. Mogelijke symptomen die optreden zijn:
- Het paard is onrustig, loopt rondjes in de stal of in de wei
- Het paard gaat vaak liggen en opstaan
- Het paard blijft aan het rollen in de wei of in de stal
- Het paard ligt plat in de stal en kreunt
- Het paard kijkt steeds naar zijn buik en probeert ernaar te happen
- Het paard ademt zwaar en is bezweet
Om een goede beoordeling te kunnen maken is het van belang op de hoogte te zijn van het normale gedrag. Een paard wat plat ligt in de stal hoeft niet altijd koliek te hebben; sommige paarden liggen regelmatig plat en een dier dat nog zwaar ademt en bezweet is kan uiteraard ook net terugkomen van een training.
Oorzaken
Koliek kan door verschillende zaken ontstaan. De oorzaak bepaalt vaak de behandeling. Het is dus van belang om, indien mogelijk, de oorzaak te achterhalen. Dit zal in niet in alle gevallen mogelijk zijn. Diverse oorzaken kunnen zijn:
- Kramp
- Zandophoping
- Een verstopping in het darmkanaal
- Gasvorming in het darmkanaal
- Drachtige merries kunnen koliek hebben door een draaiing van de baarmoeder
- Wormbesmetting
- Draaiing van de darm
- Overvulling van de maag
In de meeste gevallen wordt koliek veroorzaakt door krampen in de buik. Het zal in de praktijk echter vaak moeilijk blijken de oorzaak te achterhalen. Het is daarom van belang zo snel mogelijk een dierenarts te waarschuwen.
Bij een draaiing van de darm of een overvulling van de maag is een snelle reactie van het grootste belang. Wanneer de darm gedraaid is is het risico op een slechte bloedcirculatie erg groot. Dit zorgt voor een zuurstofgebrek in (een gedeelte van) de darm waardoor de darm zijn werk niet meer kan doen.
Een overvulling van de maag kan voorkomen wanneer een paard bijvoorbeeld ’s nachts is losgebroken uit de stal en bij het krachtvoer(brok, muesli etc.) kan. Omdat paarden een relatief kleine maag hebben en niet kunnen overgeven kan de maag overvuld raken, wat in het ergste geval een scheuring van de maag ten gevolg kan hebben.
De dierenarts
Het bellen van de dierenarts
Als de dierenarts gebeld wordt zal hij vaak om een beschrijving van de symptomen vragen en een algehele beschrijving van de situatie zoals hoe lang het paard al koliek heeft, of het paard nog mest, en of het een hengst, merrie of ruin is. Ook zaken als temperatuur en hartslag kunnen een dierenarts aanwijzingen geven over de ernst van de koliek.
Tijdens het wachten op de dierenarts
In de tijd voordat de dierenarts komt kan men reeds een aantal dingen doen. Ten eerste is het belangrijk om het paard te laten vasten. Zorg ervoor dat het dier geen beschikking heeft over ruwvoer (hooi) of krachtvoer. Mocht het een verdraaiing of verstopping van de darm, of een overvulling van de maag betreffen zal dit de situatie verergeren.
Wanneer het paard veel gaat liggen en wil rollen is het belangrijk dat het dier zich nergens aan kan verwonden. Dit risico wordt beperkt door het paard in de paddock of in de rijhal te zetten. Hier is beduidend meer ruimte dan in de stal. Het beste is uiteraard dat het paard zo min mogelijk rolt om de kans op een verdraaiing van de darm zo klein mogelijk te houden, maar dit is niet altijd te voorkomen.
Behandeling
Als de dierenarts gearriveerd is zal er eerst een lichamelijk onderzoek van het paard plaatsvinden. Het luisteren naar het al dan niet aanwezig zijn van darmgeluiden, de hartslag en het opnemen van de temperatuur komen hierbij aan bod. Ook de kleur van de slijmvliezen geeft informatie over de oorzaak en ernst van de koliek.
Bij een minder ernstige koliek wordt in de regel gestart met pijnstillende en darmontspannende middelen. Bij een verstopping kan ook door middel van een neussonde paraffine toegediend worden als laxeermiddel.
Wanneer deze middelen onvoldoende helpen, of bij een draaiing van de darm zal het paard naar een kliniek gebracht moeten worden, waar in ernstige gevallen operatief ingegrepen moet worden.
