De enige overgebleven 17e eeuwse aardewerkfabriek; De Porceleyne Fles

In de zeventiende eeuw waren er ongeveer 33 aardewerkfabrieken in Delft die de dagelijkse gebruiksvoorwerpen fabriceerden welke later bekend zijn geworden onder "Delfts Blauw". De Koninklijke Porcelyne Fles werd in 1653 opgericht door David Anthonisz van der Pieth aan het Oosteinde te Delft en is tot heden de enige overgebleven fabriek.

Geschiedenis

Al eeuwen wordt het porselein gebruikt om gebruiksvoorwerpen te maken. Porselein werd tussen de zevende en de negende eeuw na Christus in China ontwikkeld. Dit was porselein met het craquelé effect, er zaten kleine scheurtjes in het decor welke verkregen werd door de oven plotseling te doven. Het kraakporselein was het eerste porselein dat in grote aantallen naar Europa werd vervoerd langs de zeeroute. Pas in de zestiende eeuw zou de VOC het aardewerk naar Europa zou importeren.

In de Nederlandse huishoudens diende het Chinese Porselein aanvankelijk als siervoorwerp. Het waren prijzige voorwerpen die uitgestald werden op of in de kast of op de schoorsteenmantel.  De blauwe decors op witte ondergrond waren zeer gewild in Nederland. Logisch dat de Hollandse pottenbakkers al snel probeerde dit procédé na te maken. Ze probeerden met inheemse klei het Oosterse product zo goed mogelijk na te maken en toen dit gelukt was schoten de aardewerkfabrieken (of plateelbakkerijen) uit de grond. In Rotterdam bestonden uiteindelijk 12 fabrieken en in Delft zelfs circa 33 fabrieken. 

De Porceleyne Fles

In 1653 werd "De Porceleyne Fles" opgericht door David Anthonisz van der Pieth aan het Oosteinde te Delft. Kort daarna ging de fabriek over in de handen van Wouter van Eenhoorn en Quirinus van Kleijnoven. Wouter van Eenhoorn was geen plateelbakker, hij was een zakenman die meerdere belangen had in de delftse plateelbakkerijen. Om plateelbakker te worden moest men eerst Gildeproeven afleggen voordat men zich meester-pottenbakker of meester-schilder mocht noemen. Halverwege de negentiende eeuw ging De Porceleyne Fles over van het oorspronkelijke Delfts Blauw op massaproductie van goedkoop gedrukt aardewerk. Zo probeerden ze de concurrentie van de buitenlandse fabrieken, die harder en fijner beschilderd aardewerk produceerden, aan te gaan.

Naar een aantal keren van eigenaar veranderd te zijn, kocht in 1876 kocht ingenieur Joos Thooft uit Delft de fabriek met de bedoeling de oude traditie, het vervaardigen van Delfts blauw, weer in ere te herstellen. Hij koos ervoor om een samenstelling te gebruiken die een hardere soort porselein produceerde zoals het witte harde Engelse aardewerk. Toen Abel Labouchère, die vanaf 1881 in dienst was, in 1884 Thoofts zakenpartner werd, ontwikkelden ze een kwalitatief hoogstaand Delfts Blauw keramiek dat wereldberoemd werd. In 1919 kreeg de fabriek het predicaat 'Koninklijk'.

Tegenwoordig is De Porceleyne Fles naast fabriek ook een museum. Het aardewerk van Royal Delft wordt hier vervaardigd en tentoongesteld. Het museum trekt jaarlijks ongeveer 150.000 bezoekers.

Dateren

Het dateren van porselein is lastig. Er zijn veel vervalsingen in omloop. Daarom werd er in 1723 in Europa gestart met het aanbrengen van merktekens. Elke plateelbakkerij had een eigen merkteken. Dit, samen met een identificatienummer of letter werden op de achterzijde geschilderd. Vanaf 1879 werden ook de voorwerpen van De Porceleyne Fles gemerkt. Veel, evenwel niet alle, voorwerpen zijn voorzien van een jaarletter of jaarletters. Er werd begonnen in 1879 met de letter A waarna, na het afwerken van het complete alfabet in 1904 geëindigd werd met de Z. Daarna werd gestart met de combinatie AA in 1905 enzovoort.  

Ook schrijven en geld verdienen? Doe met ons mee en meld je hier aan!

Website De Porcelyne Fles,
Website Wikipedia,
Website Delfts aardewerk, 
Aken-Fehmers, M.S. van & L.A. Schledorn, A.G. Hesselink, T.M. Eliëns, (1999) Delfts aardewerk. Geschiedenis van een nationaal product (ISBN 9789040