De Serra da Estrela (letterlijk: Stergebergte) is de hoogste bergketen, tevens natuurpark, op het vasteland van Portugal. Het is het westelijkste deel van het Castiliaans scheidingsgebergte en ligt ongeveer in het hart van Portugal. De hoogste piek is de Torre (1.991meter), waar 's winters geskied wordt. De rivieren Alva, Zêzere en Mondego ontspringen in de Serra da Estrela. Het grillige en glooiende gebied biedt prachtige wandelmogelijkheden.
De Serra da Estrela is eigenlijk een granieten bult midden in veel oudere en lager gelegen leisteenformaties. Het landschap is glooiend en weids en biedt fantastische vergezichten. Het berggebied is zo'n 60 kilometer lang en 30 kilometer breed. De Serra da Estrela wordt begrensd door de plaatsen Seia, Gouveia, Guarda en Covilhã. Middenin ligt Manteigas. De omgeving biedt gevarieerde wandelmogelijkheden langs gletsjermeren, grillige rotspartijen, watervallen en diepe valleien. In de dorpjes lijkt de tijd te hebben stilgestaan.
Wandelen
De Serra da Estrela mag zich verheugen in een toenemende stroom bezoekers. De zuivere lucht leidde vroeger tot een toestroom van longlijders en het ontstaan van plaatsen met mooie namen als Penhas Douradas ('Gouden Bergen') en de Penhas de Saúde ('Gezondheidsberg'). In de lente kun je genieten van de bloemenpracht op de hellingen en 's zomers is het er relatief koel. De maanden mei en juni zijn, naast de herfst, de perioden waarin het ideaal is om naar dit deel van Portugal te reizen. Maar ook 's winters kan men er dankzij het stabiele klimaat prachtig wandelen. Wandelen in de Serra da Estrela is niet te vergelijken met bijvoorbeeld wandelen in Nederland of in Frankrijk. Goed gedocumenteerde én ter plekke gemarkeerde wandelingen zoals de Lange Afstand Wandelingen (LAW) of de Grandes Randonnées (GR) ontbreken hier. Een wandelkaart van de Serra da Estrela, waar veel naar wordt verwezen in toeristische gidsen (1:50.000; 1998) is al jaren uitverkocht. Bovendien worden de paden niet stelselmatig onderhouden waardoor er soms een kapmes aan te pas moet komen om de overhangende begroeiing weg te halen. Ook vervaagt of verdwijnt soms gaandeweg de onontbeerlijke bewegwijzering, waardoor verdwalen niet denkbeeldig is. Het is dus zaak om altijd voldoende water en proviand mee te nemen, naast een mobiele telefoon. Goede wandelschoenen, een afritsbare broek en een fleece zijn onontbeerlijk.
Boeken en kaarten
Portugezen wandelen in het algemeen niet graag. Dat vindt men iets voor de armen. Maar gelukkig is er de laatste jaren wel meer interesse voor wandelinitiatieven en wordt er meer in geïnvesteerd. Dat zal ook wel moeten, want naast het toerisme heeft Portugal – zeker in dit gedeelte van het land – nauwelijks inkomsten. Het gebrek aan industrie is fantastisch voor de natuurminnaar, maar desastreus voor de economie. In mijn zoektocht naar goede Nederlandse wandelgidsen over de Serra da Estrela stuitte ik al snel op 'Midden-Portugal. 19 Wandelingen door de Serra da Estrela en Beira Interior', Voetwijzer 11, geschreven door Roel Klein en Bert Stok, Uitgeverij Op Lemen Voeten. De wandelingen die daarin worden beschreven, zijn gedifferentieerd naar moeilijkheidsgraad en bestrijken heel verschillende 'hoeken' van de Serra da Estrela. De kaartjes in het boekje zijn overzichtelijk, maar toch zou ik ook een militaire stafkaart van 1: 50.000 of beter nog van 1: 25.000 bij de hand houden. Wandelwinkels in Nederland verkopen ze soms. De kaarten kunnen ook worden besteld bij het Instituto Geográfico do Exército. Als je in de linkerkolom klinkt op Cartogramas, kom je bij de M782/M783 (1:50.000) series terecht of bij de M888 (1:25.000) series.
Impressie
Een mooie wandeling van zo'n 13 kilometer is het rondje Loriga – Cabeça – Loriga langs de terrassen waar vroeger mais werd verbouwd en nu de herder zijn schaapskudde hoedt. Het overvloedige irrigatiewater komt van stuwmeren bij de Torre. De wandeling loopt voor een groot deel langs een irrigatiegoot – levada – zoals er ook veel op Madeira te vinden zijn. Het water werd vroeger ook gebruikt voor de molens, waar het een horizontaal geplaatst rad aandreef. Men maalde er rogge en mais, ingrediënten voor het lokale brood (broa). Iets noordelijker ligt Penhas Douradas waar vroeger de tuberculosepatiënten genezing kwamen zoeken. De zinken huizen met hun inpandige veranda's zijn nu veel in gebruik als tweede huis, of ze staan leeg. Een wandeling van 12 kilometer voert door een landschap van tamme kastanjes, eiken, parapludennen en douglassparren. Deze wandeling biedt ook een prachtig uitzicht op het imposante gletscherdal van de Zêzere.
Kaas, honden en de sterrenhemel
Wie op vakantie komt naar de Serra da Estrela, moet zeker een hapje proeven van de queijo da serra: een klein rond kaasje gemaakt van melk van één soort schaap, de 'Bordeleira'. Het heeft een harde rand met daaromheen gebonden een linnen doek en in het midden een zachte vloeibare kaas, die je met een korst brood eruit lepelt. Het kaasje wordt vaak op ambachtelijke wijze geproduceerd en is onder andere zeer geliefd bij de Portugese stadsbewoner. Ook gewild zijn de pups van de Cão da Serra da Estrela die her en der te koop worden aangeboden. Het is verleidelijk om er een aan te schaffen, maar bedenk dat deze honden erg groot worden. De berghond heeft een dikke vacht, vooral rond de hals, die als bescherming diende tegen de kaken van de wolf die vroeger de kuddes bedreigde.
Een informatieve website over de Serra da Estrela, met prachtige (historische) foto's, Engelstalige informatie over restaurants en accomodaties en wandelroutes in het Portugees, is: http://www.rt-serradaestrela.pt/ En last but not least: vergeet niet om 's nachts een blik omhoog te werpen. Als je verdrinkt in de oneindige sterrenhemel, begrijp je pas goed waaraan de Serra da Estrela zijn naam te danken heeft!
