Geboren worden en doodgaan met de gitaar, dat kan niet iedereen zeggen. Voor de Argentijnse folklore gitarist Atahualpa Yupanqui was de gitaar zijn leven. Zelfs meer dan dat, zo blijkt uit zijn levensverhaal.

Geboren met de gitaar

Atahualpa Yupanqui werd geboren als Héctor Roberto Chavero op 22 januari 1908 in Pergamino, een klein stadje vlakbij Buenos Aires. Zoals hij zelf aangeeft, werd hij geboren op het platteland en groeide hij op met voor zich een horizon van gemekker en gehinnik.1

Zijn kennismaking met de gitaar vond al in de eerste uren na zijn geboorte plaats: met de gitaar werd hij in slaap gewiegd. Overal waar Atahualpa kwam, verbaasde hij zich over de klanken van de gitaar. Het waren vooral het landschap, het klimaat en de plaatselijke bevolking die terugkwamen in de gitaarmuziek, die ervoor zorgden dat hij een eeuwige vriendschap sloot met de gitaar. Zijn naam veranderde hij in Atahualpa Yupanqui om de voorvaderen van het land, de Inca koningen, te eren, maar vooral om aan te geven waar hij voor stond. De Inca naam betekent namelijk ‘hij die van ver komt om iets te vertellen’. Geboren uit een Spaanse moeder en een vader met inheems, Indiaas, bloed, werd hij sterk getrokken door de verschillende aspecten van de inheemse cultuur van vaderskant. Wellicht ook door de dood van zijn vader op jonge leeftijd, werd deze aantrekkingskracht sterker. Yupanqui componeerde zamba’s, gato’s, milango’s en andere typisch folkloristisch muziek die ieder een andere regio van Argentinië representeerden.

Gitaar met een functie

Zijn gitaarmuziek gebruikte hij ook als protest tegen de regering. Doordat hij opkwam voor de inheemse, oorspronkelijke bevolking en door zijn sterke politieke betrokkenheid, was hij zijn leven niet zeker en moest hij meerdere malen naar het buitenland uitwijken. Dit leek hem alleen maar sterker te maken en hij werd met een concerttournee beroemd in het buitenland. Vanaf de jaren zestig raakte zijn folkloristische muziek ook in zwang in Argentinië.

Poetische gitaar

Atahalualpa was niet alleen singer/songwriter. Hij schreef ook gedichten, al dan niet over de gitaar. Onderstaand is een van zijn gedichten, dat verhaalt over het lief en leed dat de gitaar en de Argentijnse bevolking hebben moeten doorstaan.

 

1
Hecha de miel y pesares
y con espuma de lágrimas.
Con besos de luna llena,
con sangre de madrugadas.
Hecha con lumbre de auroras
y rumor de acequias claras.
Madura de soledades
bajo las estrellas altas.
Nace cien veces la música
del fondo de la guitarra.

3
Vino la guerra mordiendo
la libertad de la Patria.
Crecieron las montoneras,
potros, galopes y lanzas.
Vinieron tiempos de siembra.
Nació la semilla clara.
Cantó la tierra olorosa.
Florecieron las mañanas,
y se llenó de cantares
la selva de la guitarra.

2
Su madera no es madera:
es una selva incendiada.
Crisol de todas los cantos.
Dolor de todas las ramas.
Para volar en la noche
tiene dos manos por alas.
lleva la música, lejos
bajo las estrellas altas,
y siempre nace y renace
del fondo de la guitarra

4
Pena de los trovadores
es pena dulce y amarga;
dulzura de dar la dicha,
amargor de no lograrla.
Arquitecto de consuelos
sólo tiene noche larga.
Herida que se hace canto
bajo las estrellas altas.
Porque conoce estas cosas
tiene penas la guitarra.[2]

 

In (vrije) vertaling klinkt dit gedicht als volgt:

1
Gemaakt van honing en ellende
en met schuim van tranen.
Met kussen van de volle maan,
met het bloed van ochtenden.
Gemaakt met het licht van de dageraden

en de klank van heldere kanalen.
Volwassen van eenzaamheid
onder de sterren hoog.
Wordt tien keer de muziek geboren
uit het hart van de gitaar

3
Daar kwam de oorlog bijtende aan
de vrijheid van het Vaderland.
en deed opleven de montoneras[3]
paarden, galop en lanzen.
Tijden van zaaien braken aan.
Geboren werd het heldere zaad
Zong het geurende land
Bloeiden de ochtenden
en vulden het gezang
het woud van de gitaar

2
Haar hout is geen hout:

het is een brandend woud
Smeltkroes van alle liederen.
Pijn van alle takken.
Om ’s nachts te vliegen
heeft ze twee handen als vleugels
en draagt de muziek, ver weg
onder de sterren hoog,
en altijd wordt de muziek geboren en herboren
uit het hart van de gitaar

4
Leed van de troubadour
het is een zoet en bitter leed;
zoetheid van de te geven vreugde,
bitterheid van het falen.
Architect van de troost
heeft ze alleen de lange nacht
Wonden doen zingen
onder de sterren hoog.
Want ze kent deze dingen
ze lijdt, de gitaar

 

We hebben altijd de muziek nog

In 1992 stierf Atahualpa in Nîmes, Frankrijk en hij wordt gezien als de belangrijkste folkloristische gitarist van Argentinië. Ook zijn composities kennen immens veel interpretatoren zoals Juan Falú, Ricardo Moyano en Roberto Aussel. Op Yupanqui's honderste geboortedag in 2008 droeg Aussel zelfs een cd aan hem op, getiteld: Atahualpa Yupanqui. La paloma enamorado.


1 http://www.atahualpayupanqui.org.ar/ata-bio.htm

[2] Atahualpa Yupanqui, “La Guitarra” uit Guitarra: Poemas y cantares argentines. Ediciones siglo veinte: 1954.

Op http://www.youtube.com/watch?v=BQAQMLKsswU is een interpretatie van het gedicht te horen.

[3] Movimiento Peronista Montonero – MPM, een guerrilla groep in Argentinië die president Perón aanhing (maar ook door hem werd verbannen uit de partij, doordat zij andere ideeën hadden).

http://es.wikipedia.org/wiki/Atahualpa_Yupanqui
http://en.wikipedia.org/wiki/Montoneros

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in