Henri de Toulouse-Lautrec, edelman van Montmartre, bekend om zijn schilderijen maar misschien nog meer om de affiches van ondermeer Aristide Bruant en Yvette Guilbert
Henri de Toulouse-Lautrec
Een kleine graaf – een groot kunstenaar
Henri Marie Raymond, graaf de Toulouse-Lautrec-Monfa wordt op 24 november 1864 in Albi geboren in een kasteel dat eigendom is van zijn adellijke familie.
Zijn vader, een edelman, heeft drie geliefde bezigheden: de jacht, paarden en lekker eten. De adellijke titel van de de Toulouse-Lautrecs gaat terug tot de dagen van Karel de Grote (ca. 750). Zijn moeder Adele-Marquette Tapiéde Céleyran is een nicht van haar man. In de 19e eeuw werd in de Franse adel vaak binnen de familie getrouwd om de verdeling van erfgoed te voorkomen. Henri was in feite hun enige kind, een drie jaar jonger broertje overleed na 1 jaar.
Zwakke gezondheid
Nog voor Henri's geboorte spreken zijn ouders af dat zijn moeder de eerste jaren de opvoeding ter hand neemt. De vader zou de opvoedingstaken later overnemen. Dit loopt anders.
Henri heeft namelijk een broos beendergestel, waarschijnlijk ten gevolge van inteelt. In 1878 krijgt hij een ongeluk waarbij hij het linkerdijbeen breekt, het jaar daarop breekt hij het rechterdijbeen. Het gevolg van deze breuken is dat de groei in zijn benen stopt, terwijl zijn bovenlichaam doorgroeit.
De kwaal waaraan Henri lijdt heeft dwerggroei tot gevolg.
Hij beschikt echter over een groot intellect en hij is een begaafd schilder en tekenaar. De vader schaamt zich zo voor zijn zoon dat hij zich niet graag met hem in het openbaar vertoont. Het uiterlijk van Henri de Toulouse-Lautrec is dat van een kreupele dwerg. Voor de trotse en sportlievende graaf was zijn zoon een bittere teleurstelling.In een brief aan Maurice Joyant, Henri's eerste biograaf zinspeelt hij erop dat zijn vrouw en hij schuldig zijn aan Henri's mismaaktheid.
Vermoedelijk doelt hij op de nauwe familieband tussen hemzelf en de moeder van Henri.
Nadat duidelijk wordt dat doktoren hem niet kunnen genezen, dat zijn benen niet meer zullen groeien, koopt de gravin kasteel de Malrome. Een zeventiende-eeuws gebouw in de provincie Gironde.
Artistieke vorming Toulouse Lautrec
In 1882 gaat hij zich serieus toeleggen op tekenen en schilderen. Zijn eerste leraar is de doof-stomme dierenschilder Princeteau, een vriend van zijn vader. Onder invloed van deze schilder van paarden raakt Henri gefascineerd door de paardenrennen rondom Parijs. Aangemoedigd door Princeteau besluit Henri in deze tijd van schilderen zijn beroep te maken. Zijn vader staat hier onverschillig tegenover, zijn moeder aanbidt haar zoon en vestigt zich met hem in Parijs waar Henri zijn talent kan ontwikkelen.
In Parijs gaat Henri eerst in de leer bij Leon Bonnat. Als deze zijn atelier sluit vormt Henri samen met andere leerlingen een groep kunstenaars onder leiding van Frederic Cormon. In die tijd maakt Henri kennis met de kunst van Paul Cezanne, Edgar Degas, Edouard Manet en Auguste Renoir.
Montmartre en Toulouse Lautrec
Omstreeks 1885 betrekt Henri een appartement in Montmartre aan de voet van de Butte. Hij woont er samen met een medeleerling en met de door Henri zeer bewonderde Degas.
Een atelier huurt hij twee jaar later, niet ver van de woning van zijn vriend Vincent van Gogh. Tot die tijd blijft hij werken in het atelier van Cormon.
In Montmartre bezoekt hij Le Chat Noir, het cabaret van Rodolphe Salis. Tot de gasten van Salis behoren Victor Hugo, Emile Zola, Alphonse Daudet en anderen. Hier vindt hij de modellen voor een serie tekeningen van meisjes en vrouwen die hij tussen 1885 en1887 maakt. Hiermee begint zijn roem als Monmartriaans kunstenaar.
Die roem is onafscheidelijk verbonden met die van Yvette Guilbert en Aristide Bruant, La Goulue en vele anderen. In het nachtelijke Montmartre leeft Henri. Hij schildert hier veel. Hij schildert het leven zelf:
- * de welgestelden,
- * de adel,
- * de hoertjes,
- * de maîtresses en
- * de kunstenaars.
Henri wordt opgenomen in de kring van gasten van “Le Mirliton`, het cabaret van Aristide Bruant, de voormalige Le Chat Noir.
In 1886 raakt Henri bevriend met Vincent van Gogh. In 1887 schildert hij Vincents portret. Het is een mooie pastel van een vriend die drie jaar later zelfmoord zou plegen.
De Moulin Rouge
Vanaf 1891 is Henri vaak te vinden in de Moulin Rouge. In 1894 verschijnt de eerste van een serie litho’s naar Yvette Guilbert.
Yvette Guilbert (1867-1944) is actrice en zangeres, haar repertoire bestaat uit middeleeuwse ballades en populaire chansons. Op haar 16e werd zij opgemerkt door Charles Zidler, die later directeur van de Moulin Rouge zou worden. Hij introduceert haar in de wereld van de show business. Verscholen in een hoek van de zaal volgt Henri haar optredens en legt haar gebaren in een schetsboekje vast.
Schilderstijl impressionisme
Henri´s eerste schilderstijl is afgeleid van impressionisten. Kenmerken van het impressionisme zijn:
- Schilderijen uit het impressionisme geven een korte indruk of een momentopname weer.
- Door de vlotte verftoetsen die ruw en dik op het doek staan, lijkt het werk snel gemaakt.
- Onderwerpen hebben geen probleemstelling of boodschap.
Henri is eveneens beïnvloed door de schilderstijl van Degas, die van 1887 tot 1891 zijn buurman was. Degas schilderde zijn danseresjes vanwege hun mooie vorm. Henri schildert de mens. De kunst van Henri is menselijker, toegankelijker.
Henri de Toulouse-Lautrec geeft een voorafspiegeling van expressionisme, De basiskenmerken van het expressionisme zijn:
- felle kleuren
- grillige beelden
- slordig geschilderd, plat vlak
- geen perspectief en
- er wordt meer geschilderd vanuit het gevoel dan vanuit het verstand.
Naarmate hij langer in Montmartre leeft maakt hij de impressie ondergeschikt aan de expressie.
Affiches
In 1890 begint Henri affiches te maken, hij verheft de lithografie tot een kunstvorm. Lithografie is een grafische techniek. Het woord komt uit het Grieks en betekent steendruk. De affiches van de Toulouse -Lautrec zijn echte kunstwerken. Met de affiche “La Goulue” voor de Moulin Rouge is zijn naam als affichemaker een feit. La Goulue is de artiestennaam van Louise Weber (1866-1929), zij is een beroemde cancandanseres en een van de bekendste danseressen van de Moulin Rouge. Henri heeft haar vaak getekend en geschilderd, haar drankprobleem wordt echter steeds groter. Ze treedt noodgedwongen op in minder goed aangeschreven nachtclubs en sterft in een opvanghuis.
Liefde
Henri is nooit getrouwd geweest. Wel heeft hij ontelbare verhoudingen, die meestal van korte duur zijn. Hij wordt aangetrokken door de wereld van de prostitutie. De meisjes van plezier accepteren de schilder in hun midden. Hij schildert de meisjes terwijl ze zich wassen, kleden en op klanten wachten.
Aftakeling
Vanaf 1898 zoekt Henri steeds meer troost in de drank. Zijn productiviteit neemt af. In de winter van 1898/1899 vertoont hij de eerste tekenen van een ernstige depressie. In februari wordt hij opgenomen in een sanatorium in Neuilly, waar hij een tien weken durende geestelijke crisis doormaakt.
In juni 1899 verlaat hij het sanatorium en gaat met een vriend reizen. Hij bezoekt diverse steden aan de kust. In juli 1901 wordt hij in Bordeaux door een hersenbloeding getroffen, met als gevolg dat hij aan beide benen verlamd raakt. Zijn moeder haalt hem naar het familiekasteel Malromé.
Hier sterft hij op 9 september 1901, nog geen 37 jaar oud.
Montmartre, van Tempel tot Tingeltangel
