Een essay is niet zomaar een opstel. In Nederland is het een litterair genre dat beoefend wordt door grote namen als Joost Zwagerman, Hella S. Haasse en Martin Bril. Een essay is vaak vermomd. Het kan een preek van de priester zijn, of in de gedaante van een recensie, ingezonden brief of column komen.
De betekenis
Een essay kan over van alles gaan. Dieren, filosofische vraagstukken, mensen. Niet het onderwerp maakt een essay, maar de manier waarop het onderwerp wordt behandeld. De persoonlijke benadering en de stilistische kwaliteit.
Het lampje
Een essay begint met een beeld, een woord, een knagend gevoel dat je niet meer loslaat. Het kan ook een foto, een bericht, een gesprek zijn. Vrijwel alles kan aanleiding zijn tot een gedachtestroom. Elk essay heeft een basisvraag. Zo’n vraag komt voort uit het allereerste idee dat je hebt. Je vormt je onderwerp om tot een vraag. Bijv. Hoe praten auto’s? Of waarom geeft de maan licht? Heeft schreeuw vorm? En waarom zijn kleine dieren gemakkelijker te doden dan grote? Een goede uitgangsvraag is het halve werk.
De wegen en zijwegen
Na de vraag breekt het onderzoek aan. Put uit je eigen ervaring, maar schrijf ook je eerste invallen op. Het is nog niet van belang dat je er iets mee doet of kunt, het uitwerken komt later pas. Probeer te associëren; aan welke boeken, films, foto’s, liedjes moet je denken? Kijk in woordenboeken en spreekwoordenboeken en Google er op los. Zoek bewijzen en achterhaal je subjectieve mening. Anders dan bij een opstel, gaat het er bij een essay om de persoonlijke benadering, maar niet louter je mening zoals in een column.
Pas als je klaar bent met associëren en je genoeg persoonlijke argumenten hebt weten te achterhalen ga je kritisch en analytisch onderzoek doen. De meest interessante associatielijnen werk je uit, onderzoek je, verbindt je met elkaar en je zoekt er een theorie bij. Logica speelt een belangrijke rol bij het essay. Redeneren, argumenteren, hypothese ontwerpen (en weer verwerpen) behoren tot het gereedschap van een essayist.
Opmaak
Wanneer je voldoende onderzoek hebt verricht ben je klaar om een eerste opzet te maken. Voor een essay geldt geen standaard opmaak. Een klassiek vorm is: vraag – resultaten – argumenten – conclusie. Dit is wel een saaie opmaak. Interessant is om hiermee te spelen.
De bestemming
Het doel van een essay is een gesprek voeren met je lezer. Neem hem mee in jouw gedachtekronkels en laat hem zelf nadenken over wat het betekent. Het mooiste is als de lezer het gevoel krijgt met je in debat te zijn.
Publicatie
Het gunstige aan dit genre is dat er verschillende mogelijkheden zijn om te publiceren. Je kunt je essay opsturen naar literaire tijdschriften zoals: De Revisor, Hollands Maandblad, De Gids, Raster en Tirade. Ook kranten en weekbladen zijn geïnteresseerd en vergeet de Jan Hanlo Essayprijs niet. Mogelijkheden te over.
Bundelen
Een aantal goed bundels:
- Het vijfde seizoen – Joost Zwagerman
- Paardejam – Charlotte Mutaers
- Casino – Marja Brouwer
- Een man die de toekomst in springt – Oek de Jong
Essays schrijven van Louis Stiller
