Depressie is een ernstige ziekte die enorm veel voorkomt en een groot effect heeft op het individu en zijn omgeving. Toch is depressie vandaag de dag nog vaak taboe in onze samenleving. Dat is erg jammer als je weet hoeveel mensen ermee kampen.
Depressie?
Iedereen ervaart wel eens een neerslachtige periode. Wanneer de negatieve gevoelens en de sombere stemming blijft aanhouden, spreken we van een depressie. De twee belangrijkste verschijnselen bij een depressie zijn somberheid en het verlies van interesses en levenslust. Uit wetenschappelijke onderzoeken is gebleken dat depressie wel degelijk een ziekte is dat het functioneren van individuen ernstig verstoort.
Depressie is een stemmingsziekte. Onze stemming bepaalt hoe vitaal, hoe opgewekt en hoe gelukkig we op een bepaald moment zijn. Depressies doen zich voor tijdens of na overgangsmomenten in het leven. Dit zijn momenten waarop er dingen veranderen in het leven en mensen niet met deze veranderingen om kunnen gaan. Verlieservaringen spelen een grote rol bij het ontstaan van depressies. Dit hoeft niet altijd een overlijden te zijn, ook een scheiding, ontslag of verlies van lichamelijke functies worden als verlieservaring gerekend en kunnen aanleiding zijn voor het ontstaan van een depressie.
Geschiedenis
Na de Tweede Wereldoorloorlog heeft de maatschappij heel wat geïnvesteerd in de gezondheid van mensen. Er kwamen gezondheidscampagnes en vaccinaties. Eten was de manier om erbovenop te geraken na de harde oorlog. Vandaag de dag moeten we meer gaan investeren in onze emotionele en sociale gezondheid. Aan onze meest primaire behoeften is nu voldaan. Vanaf de jaren negentig ziet men het hebben van succes als een individuele keuze. Vroeger waren de omstandigheden de oorzaak waardoor mensen veel ellende meemaakten. Nu legt men de verantwoordelijkheid bij het individu.
Draagkracht versus draaglast
In ons leven hebben we drie belangrijke drijfveren namelijk liefde, hoop en geloof. Iemand die depressief is, mist vaak één of meerdere van deze drijfveren. Wanneer je over de drie beschikt, lijk je genoeg bagage te hebben om tegenslagen aan te kunnen. Drijfveren kunnen hersteld worden. Het is niet omdat je relatie bijvoorbeeld is stukgelopen, dat je meteen depressief wordt. Dit heeft eerder te maken met hoeveel draagkracht een persoon op dat moment nog heeft. Iemand die op een bepaald moment in zijn leven iets meemaakt en het niet onmiddellijk kan verwerken, noemen we de draaglast. Dit zijn ingrijpende gebeurtenissen, verlieservaringen en conflicten. De draagkracht bepaalt de mogelijkheden om met een situatie om te gaan. Hier is sociale steun van groot belang. Bij een depressief iemand overschrijdt de draaglast de draagkracht. Hoeveel steun er ook is, de lasten zijn te zwaar om te dragen.
Symptomen
- lusteloosheid;
- sombere stemming;
- aanhoudende vermoeidheid;
- de slaap niet kunnen vatten door gepieker;
- schuldgevoelens;
- sociaal isolement;
- droefheid;
- vitaminetekorten;
- zelfmoordgedachten;
- concentratiestoornissen;
- jezelf niet de moeite waard vinden;
- nergens meer zin in hebben;
- nergens belangstelling in tonen;
- snel in paniek geraken.
Duren deze symptomen langer dan twee weken, dan spreken we van een depressie. Mensen hebben vaak langdurige en professionele hulp nodig om dit te overwinnen.
Duur
Depressie is een proces dat bij iedere persoon anders verloopt. Daarom kan er moeilijk een tijd opgekleefd worden. Wanneer een depressie erkend is, duurt de herstelperiode zeker een jaar. Omdat het lang kan duren vooraleer men een depressie erkent, is het niet duidelijk hoe lang de depressie al gaande is. Het is belangrijk voor de omgeving om de cliënt de ruimte en alle tijd te gunnen. Uitspraken zoals ‘Is het nu nog niet gedaan?’ en ‘Neem je leven toch eens in handen!’ zijn uit den boze. Een depressie kan terugkeren in iemands leven, wanneer iemand bijvoorbeeld opnieuw geconfronteerd wordt met een ernstige gebeurtenis.
Leeftijd
Een depressie kan op elke leeftijd ontstaat. Door de jaren heen zien we een toename van de cijfers. Dit heeft te maken met het feit dat de psychiatrie een grote vooruitgang heeft gemaakt. Ook jongeren vinden meer mogelijkheden om hun gevoelens onder woorden te brengen. Men wordt zich meer en meer bewust van het voorkomen van depressies bij jongeren. Depressie hangt samen met het moment waarop dingen veranderen in mensen hun leven, bijvoorbeeld job, relaties, kinderen krijgen en verlieservaringen. De leeftijd speelt dus minder een rol maar wel wanneer deze feiten in iemands leven zich voordoen.
Kinderen
Kinderen kunnen net als volwassen depressief worden. De kenmerken van kinderdepressie zijn hetzelfde als bij volwassen. Kinderen kunnen hun gevoelens nog niet zo goed uitdrukken, daarom is het belangrijk dat de omgeving een verandering van gedrag opmerkt.
Ouders die eerst aan hun carrière denken, te veel met zichzelf bezig zijn kunnen een oorzaak van het ontstaan van een depressie bij hun kind zijn. Het kind voelt zich niet gewenst en buitengesloten. Kinderen nemen een depressie of andere stressziekten over. Depressie wordt gemedicaliseerd en geprofessionaliseerd, maar dit lost het probleemgedrag in zijn kern niet op. Vandaag de dag moeten kinderen in sommige situaties al heel snel volwassen worden. Denk maar aan wanneer er een ouder overlijdt, echtscheidingen en bij mishandeling.
Jongeren
Jongeren hebben het moeilijker om alle indrukken die ze in onze samenleving zien, te verwerken en een plaats te geven. Jongeren krijgen het gevoel dat ze veel dingen ‘moeten’ doen. Er wordt enorm veel van deze generatie verwacht. Dit legt een grote druk op jongeren wanneer ze merken dit alles niet te kunnen gaan waarmaken.
Er is een verschil zichtbaar tussen jongens en meisjes. Bij jongens zien we eerder risicogedrag, geweld, alcohol en druggebruik. Meisjes vertonen eerder symptomen als slaap- of eetstoornissen of fysieke pijnen.
Bejaarden
Bejaarden zijn ook een kwetsbare risicogroep omdat zij het meest geconfronteerd worden met gebeurtenissen die aan de basis van een depressie liggen zoals eenzaamheid, gezondheidsproblemen, vermindering van de zelfstandigheid en verlieservaringen. Symptomen van een depressie bij bejaarden zijn in de meeste gevallen van fysieke aard. Daarom is het moeilijk voor een dokter om de depressie te detecteren omdat hij op zoek is naar een bepaalde aandoening.
Behandeling van een depressie
Een behandeling is noodzakelijk om van een (ernstige) depressie te kunnen genezen. Iemand met een depressie komt op eigen kracht niet uit de vicieuze cirkel waarin hij verzeild is geraakt. Belangrijk is dat men een behandeling opstelt die zich richt op de biologische, psychologische en sociale factoren.
Antidepressiva
De belangrijkste biologische behandelwijze bestaat uit het toedienen van antidepressiva. Deze beïnvloeden de neurotransmitters en verbeteren de stemming. Dit lost het probleem tijdelijk op omdat mensen het even beter aankunnen. Maar mensen worden afhankelijk van hun medicatie. Hier creëert men dus een nieuw probleem, verslavingen. Zo blijven veel depressies in stand gehouden. Deze biologische behandeling is geschikt voor matige en noodzakelijk voor ernstige depressies. Bij ernstige depressies zijn mensen zo depressief dat psychologische begeleiding onmogelijk is. Antidepressiva hebben pas hun uitwerking na ongeveer 10 dagen. De bijwerkingen daarentegen treden meteen op. Daarom is het dus belangrijk dat de depressieve persoon voldoende gesteund en aangemoedigd wordt. Enkel antidepressiva gebruiken is niet genoeg om van de depressie te kunnen genezen. Men moet ook kijken naar de psychologische en sociale factoren die er spelen. Ook is een terugval heel reëel wanneer men stopt met de medicatie.
Lichttherapie
Met deze behandeling tracht men de ontregeling van de biologische klok te herstellen. Patiënten worden enkele uren per dag blootgesteld aan een fel kunstlicht. Dit wordt vooral toegepast bij winterdepressies.
Slaaponthouding
De patiënt wordt gedurende één nacht wakker gehouden. Dit beïnvloedt de stemming van de persoon.
Elektroconvulsietherapie
Wanneer geen enkele andere behandeling aanslaat, maakt men soms gebruik van elektroshocks. Na herstel blijft het gebruik van antidepressiva noodzakelijk.
Psychotherapie
Iemand die depressief is, wil gehoord worden. Hij wil niet iemand die met kant en klare oplossingen komt aanzetten, maar juist iemand die begrijpt wat hij doormaakt. Dit hele proces vraagt enorm veel tijd. Psychotherapie richt zich onder andere op het vinden van antwoorden op vragen, oplossen van problemen, ontwikkelen van zelfredzaamheid en inzicht krijgen in het eigen verleden. Voorbeelden van psychotherapie zijn de psycho-analyse, cliëntgerichte therapie en gedragstherapie. Voor het slagen van de therapie is het belangrijk dat de therapeut laat zien dat hij begrip heeft voor de situatie en meeleeft met de patiënt. Patiënten leren in deze therapie hun emoties te verwerken en minder afhankelijk te worden van anderen.
Soms is het ook nodig om bijvoorbeeld de partner of een ouder te betrekken in de gesprekken. In de praktijk wordt deze therapie vaak gecombineerd met antidepressiva.
Preventie
Depressie heeft een grote impact op het leven van mensen en hun omgeving. Daarom is het belangrijk om vroegtijdig te kunnen ingrijpen. Er moeten meer middelen worden ingezet om een remedie te vinden en de ziekte te bestrijden. Bij het onderzoek naar aidsremmers heeft men al miljarden ingezet. Dit zou men voor depressie ook moeten doen. De farmaceutische bedrijven verdienen miljarden aan antidepressiva en we zien het probleem altijd maar toenemen. Er vallen in Europa dagelijks meer doden ten gevolge van een depressie dan door aids. Meer dan ooit is het belangrijk om oog te hebben voor de signalen die mensen uitzenden. Alleen zo kan een depressie in een vroeg stadium ontdekt worden en kan de behanding starten.
Leven met een depressie is een moeilijk proces met veel vallen maar met telkens weer de innerlijke kracht te vinden om op te staan!
Schotte,C., Van den Bossche, B., Van Den Bergh, R., Claes, S. & Cosyns, P. (2003). Denken over depressie. Een biopsychosociaal model. Tijdschrift Klinische Psychologie, 33, p. 98 – 117.
Tanghe, A. & De Maesschalk, A
