Een van de belangrijkste stromingen binnen de hedendaagse psychologie, is de cognitieve psychologie. Wat wordt hiermee bedoeld en welke personen waren van belang voor de ontwikkeling van de cognitieve psychologie?
Cognitieve psychologie
De cognitieve psychologie is ontstaan uit het gedachtengoed van de behavioristen. Waar de behavioristen ervan uitgingen dat de hersenen slechts reageren op informatie, stelt de cognitieve psychologie dat de hersenen deze informatie ook verwerken. De behavioristen gingen ervan uit dat mentale processen min of meer mechanisch verlopen en dat het individu hier weinig tot geen controle over heeft. Dit resulteerde in de stelling dat deze processen geen onderwerp konden zijn van empirische toetsing. De cognitieve psychologie stelde dat het wel degelijk mogelijk is theorieën te ontwikkelen over de werking van deze mentale processen en richtte zich op de ontwikkeling hiervan.
Schema's of associatieve netwerken
Zoals we al eerder zagen, beschouwt de cognitieve psychologie de mens als informatieverwerkend systeem. Hiermee bedoelen zij dat er verschillende processen in werking zijn bij het verwerven, de opslag en de reproductie van kennis. De organisatie van de kennis die een individu heeft opgedaan, ligt opgeslagen in verschillende schema's, of associatieve netwerken. Doordat de kennis ligt opgeslagen in deze schema's kunnen wij ervaringen en gedachten in een groter geheel zien en bestaan zij niet uit losse vlakken zonder onderling verband. Associatieve netwerken zijn dus nodig om informatie te selecteren, te reduceren en te interpreteren. Wanneer een bepaald schema eenmaal gevormd is, ontstaat er binnen dit schema een zekere weerstand tegen verandering. Doordat binnenkomende informatie als eerste gelinkt wordt aan een bestaand schema, gaan bepaalde onderdelen van deze informatie verloren wanneer zij geen directe overeenkomst met de inhoud van dit schema hebben. In het ergste geval resulteert dit in een vertekening van de werkelijkheid, een disfunctioneel schema dus.
Rationeel-emotieve therapie (RET)
Deze therapie werd ontwikkeld in de jaren zestig door Albert Bellis en Aäron Beck. Deze psychologen hadden een uitgesproken cognitief standpunt over de psychologische problematiek. Volgens Bellis en Beck zijn alle psychopathologieën te herleiden tot disfunctionele schema's. Zolang het schema niet herzien wordt, behoudt de cliënt irrationele ideeën over de werkelijkheid. Zo zal een sterk ontwikkeld gevaarschema debet zijn aan angststoornissen. Het uitgangspunt van de RET-theorie is tweeledig:
- Men kan zich bewust worden van onbewuste en automatische gedachten.
- Men kan irrationele gedachten bijstellen ten gunste van een positieve ontwikkeling.
ABC
Het ABC is een therapie model dat is ontstaan uit de RET-theorie. Albert Ellis ontwikkelde dit model in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het ABC model bestaat uit uit drie onderdelen:
- Activating event; De gebeurtenis die aanleiding gaf tot het ontstaan van de klachten.
- Beliefs; Op welke manier wordt deze gebeurtenis geïnterpreteerd?
- Consequences; Welke gevolgen ondervindt men van deze interpretatie?
Binnen dit model is de B het belangrijkst. De B staat namelijk met A en C in contact en geeft betekenis aan beiden. De betekenis die men geeft aan bepaalde gebeurtenissen ligt besloten in de al dan niet disfunctionele gedachtenschema's die iemand bezit. Wanneer deze schema's worden omgebogen naar een meer realistische visie, zullen de waargenomen emoties aan kracht verliezen, hierdoor zal de cliënt psychisch gezonder gedrag vertonen.
Fobieën en angststoornissen
De hedendaagse psychologie is sterk beïnvloed door de cognitieve denkwijze, vooral bij de behandeling van angststoornissen en fobieën is de cognitieve therapie een zeer succesvolle behandelingsmethode gebleken.
Ook de leerpsychologie en de arbeids- en organisatiepsychologie werken voor een groot gedeelte vanuit het cognitieve gedachtengoed.
LOI, Inleiding in de psychologie.
