In de historische roman Het grote zwijgen (2011) van Erik Menkveld staat het leven van twee grote componisten centraal. De vriendschap tussen hun en hun gedachten over muziek spelen een belangrijke rol in het boek. Het boek speelt in een tijd waarin alle waarheden op losse schroeven kwamen te staan: voor, tijdens en na de Eerste Wereldoorlog.
Samenvatting van het verhaal
Erik Menkveld (1959) las biografieen van componisten Alphons van Diepenbrock en Matthijs Vermeulen, hij ontdekte dat ze innig bevriend waren, maar ook dat het niet altijd koek en ei was. Door dit gegeven werd hij nieuwsgierig naar hoe het precies zat, en is hij verder gaan zoeken. In dit onderzoek kwamen er zoveel interessante feiten aan het licht dat hij vond dat meer mensen hier kennis van moesten nemen. Hij besloot het verhaal daarom in een romanvorm te gieten. Alle 'gaten' in de informatie die Menkveld had vulde hij zelf op, maar wel in lijn met de grote gebeurtenissen die wel bekend zijn. Het gaat dus om een fictief verhaal op basis van historische feiten. Het grote zwijgen is het romandebuut van Menkveld, hij publiceerde eerder wel al dichtbundels.
Muziek als metafoor
Wat mooi en bijzonder is aan deze roman is dat hij werkelijk doorspekt is met muziek. De gedachten over klassieke muziek van Diepenbrock en Vermeulen krijgen veel ruimte, maar op een -ook voor een leek- toegankelijke manier. Alle moeilijkheden en onmacht die erbij komt kijken wanneer je iets in muziek uit wilt drukken komen naar voren. Ook de verschillen in de kijk op klassieke muziek van Diepenbrock en Vermeulen komen voor het voetlicht. Diepenbrock streeft naar muziek in de traditie van Mahler. Terwijl Vermeulen, vooral wanneer hij terug is uit Belgie, waar hij als oorlogsverslaggever naar toe ging, meer een nieuwe modernere weg in wil slaan.
Privé
Op privévlak gebeurt er ook heel wat in de levens van beiden componisten. Diepenbrock is getrouwd met een degelijke, rijke vrouw, door haar kan hij zijn leven aan de muziek wijden. Hij houdt van haar, maar meer van Jo, zijn minares, wanneer zijn vrouw hier achterkomt zorgt dit voor heel wat toestanden. Vermeulen op zijn beurt, houdt er een relatie met de vrouw van Diepenbrock op na, hij verloochent hiermee zijn vriendschap met Diepenbrock, dit brengt hem zo in een lastig parket.
Trapsgewijs
Bijzonder is dat er een soort trapvorming op het gebied van leermeesters in de roman zit. Diepenbrock is geïnspireerd door Mahler en ziet hem als zijn muzikale voorbeeld en leermeester. Vermeulen, op zijn beurt, heeft veel bewondering voor Diepenbrock en tijdens de gesprekken tussen beiden, leert hij veel van hem. Matthijs Vermeulen komt op een avond muziek in het concertgebouw buiten Petrus tegen. Een arme jongen die van klassieke muziek houdt, maar geen geld heeft om er naar te luisteren. Vermeulen brengt vanaf dan veel tijd door met de jongen en leert en vertelt hem veel over klassieke muziek. Dit is een interessant gegeven, iedereen heeft weer iemand waar hij naar op kijkt en door geïnspireerd raakt. Jammer is hierdoor wel dat er weinig 'gelijkwaardige' gesprekken in het boek voorkomen, maar dat er vrijwel altijd sprake is van een meerdere.
Eindoordeel
Het grote zwijgen is een boeiend boek voor een ieder die meer over klassieke muziek wil weten en over het leven en lijden van een componist. Voor liefhebbers van de historische roman is het boek ook zeer geschikt. Er wordt een prachtig beeld geschetst en veel opgeroepen van de sfeer aan het begin van de twintigste eeuw. De karakters die Menkveld schetst zijn echte mensen en komen ook echt tot leven door hun karakteristieke eigenschappen. Al met al is het verhaal heel mooi, het zit prachtig in elkaar en is eigenlijk een tijdloze liefdesgeschiedenis. Ik raad het boek van harte aan!
http://www.vanoorschot.nl/component/content/article/38-auteurs/8896-menkveld.html
