Kindermishandeling is van alle tijden!

Kindermishandeling is van alle tijden en komt in alle lagen van de bevolking voor. Jaarlijks stijgt het aantal meldingen bij de verschillende vertrouwenscentra kindermishandeling (VK).

Definitie kindermishandeling

De Wet op jeugdzorg stelt dat wanneer ernstige schade wordt berokkend aan een minderjarige op psychisch of fysiek vlak, dit een vorm van kindermishandeling is. Er zijn vijf vormen van kindermishandeling. We onderscheiden lichamelijke en psychische mishandeling, lichamelijke en psychische verwaarlozing en seksueel misbruik. De vormen komen vaak gecombineerd voor.

Mishandeling

Mishandeling gaat over de activiteit van de ouder, bijvoorbeeld een kind slaan. Men maakt een onderscheid naar gelang de aard van het toegebrachte letsel, fysiek, psychisch en/of seksueel.

Fysieke mishandeling

Wanneer volwassenen herhaaldelijk fysiek geweld plegen jegens kinderen en met een zekere regelmaat, spreken we van kindermishandeling. Dit geweld gaat van slaan, schoppen, brandwonden aanbrengen tot breuken en inwendig letsel.

Deze vorm van mishandeling heeft de meest ernstige gevolgen bij heel jonge kinderen. Zij zijn nog heel kwetsbaar en het risico voor blijvend letsel is enorm.

 PsyPPseeeeePpppPeeee eeePPee'egfji'zPsychische mishandeling

   Men reageert als ouder heel vijandig en afwijzend ten opzichte van het kind. Het kind krijgt hierdoor het gevoel dat hij niks kan en waardeloos is. Vormen van geestelijke mishandeling zijn bijvoorbeeld treiteren, te hoge eisen stellen, verbieden om te spelen, kleineren, pesten, enzovoort. Dit komt het meest voor bij oudere kinderen. Dit omdat zij begrijpen wat de ouders met dit gedrag duidelijk willen maken. Het kind leeft voortdurend in angst en onzekerheid.

   Seksueel misbruik

Wanneer kinderen betrokken zijn in activiteiten die niet aan hun leeftijd zijn aangepast en dienen voor de behoeftebevrediging van volwassenen, spreken we van seksueel misbruik. Gemeenschap hebben, betasten, vuile spelletjes spelen maar ook pornovideo’s bekijken en vulgair taalgebruik zijn vormen van seksueel misbruik.

Hier rust een dubbel taboe op: je hebt het taboe op kindermishandeling en het taboe op seksualiteit. Hoe de samenleving kijkt naar seksueel misbruik, hangt af van de waarden en normen die leven in de samenleving ten opzichte van seksualiteit in het algemeen.

  Verwaarlozing

Verwaarlozing zegt iets over wat de ouder niet doet, een passieve handeling zoals geen medische zorgen geven.

  Lichamelijke verwaarlozing  

De ouders verwaarlozen hun kinderen terwijl ze wel degelijk over voldoende bestaansmiddelen beschikken. Zij geven het kind bijvoorbeeld geen voeding, geen goede kleding, slechte hygiëne, weigeren het medische zorg te geven, enzovoort. Ook hier zijn jonge kinderen het meest kwetsbaar. Oudere kinderen kunnen voor zichzelf zorgen en zorgen vaak ook voor hun broers en zussen. Verwaarlozing komt vaak voor en heeft grote gevolgen voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen.

 Emotionele verwaarlozing 

Kinderen krijgen te weinig liefde, aandacht en warmte. Ze worden niet geknuffeld of aangemoedigd, er wordt geen veiligheid gegarandeerd, kinderen voelen zich niet geborgen. De ouder is zich veel minder bewust van zijn handelen dan bij lichamelijke mishandeling. Deze vorm komt bij zowel jonge als oudere kinderen voor.

Relatie ouder en kind

Bij kindermishandeling is de relatie tussen ouder en kind ernstig verstoord. Deze verstoorde relatie is het belangrijkste kenmerk van de mishandeling. In onze samenleving wordt deze relatie geïdealiseerd. Er lijkt niks mooier te zijn dan de band tussen ouder en kind. Er is niemand anders met wie je deze unieke relatie hebt, want je ouders blijven altijd je ouders.

Er zijn ouders die bij de geboorte van hun kind helemaal niet blij zijn, die deze band niet aanvoelen. Ouderlijk gedrag ontstaat niet vanzelf. Er rust een hele verantwoordelijkheid op de ouders om hun kind goed te laten opgroeien. Voor de ontwikkeling van het kind is het belangrijk dat het kind zich veilig kan hechten. Door kindermishandeling wordt deze veilige hechting beïnvloed door factoren bij ouder en kind. Enkele factoren zijn persoonlijkheid, stress en ervaringen in relaties met anderen.

      Risicofactoren

1. Problematiek ouders

Ouders die hun kind mishandelen hebben vaak last van psychische of psychiatrische problemen, emotionele instabiliteit en een gebrek aan zelfwaardering. Deze zaken kunnen de ouders beperken hun kinderen zorg te geven. Een laag IQ, slechte jeugd, heel jonge ouders, verslavingen of relationele problemen kunnen factoren zijn waardoor mensen de controle over zichzelf verliezen. Deze ouders hebben met elkaar gemeen dat ze vaak kwetsbaarder zijn dan de meeste mensen. De oorzaak hiervan kan zowel in de persoon als in de omgeving liggen. Naast alle andere problemen, komt daar dan nog de zorg voor de kinderen bij.

Soms mishandelen beide ouders, soms laat de één de mishandeling toe door de andere ouder. Het komt ook voor dat de ouder die het kind niet mishandelt, probeert het kind te beschermen en daardoor ook vaak in de klappen deelt. Voor deze ouder is de situatie niet eenvoudig. Wanneer hij hulp vraagt,verraadt hij zijn partner. Wanneer hij geen hulp vraagt, laat hij eigenlijk het kind aan zijn lot over.

2. Kwetsbare kinderen

Kinderen die veel zorg en aandacht nodig hebben door bijvoorbeeld een aangeboren handicap of gedragsproblemen zijn extra kwetsbaar voor mishandeling. Het geeft veel stress om deze kinderen op te voeden en ouders kunnen teleurgesteld zijn in zichzelf en in hun kind. Ongewenste kinderen en stiefkinderen zijn ook vaak het slachtoffer van mishandeling. Jonge kinderen zijn erg kwetsbaar omdat zij zowel emotioneel als fysiek nog erg afhankelijk zijn van hun ouders. Zij zijn nog te klein om alarm te slaan of zich verweren.

De meeste gevallen van dodelijke kindermishandeling en blijvend letsel zoals een hersenletsel komen voor bij kinderen jonger dan twee jaar. Soms worden meerdere kinderen mishandeld, soms één kind en is dit kind de ‘zondebok’ van het gezin. Wanneer men dat kind weghaalt, is de kans groot dat een ander kind deze plaats inneemt.

3. Leefomstandigheden

Verschillende factoren zorgen ervoor dat de kans op mishandeling binnen een gezin wordt vergroot. Een negatief gezinsklimaat is een eerste belangrijke factor. Er is geen verbondenheid tussen de gezinsleden en in het algemeen heerst er chaos in huis.

Elk gezin wordt geconfronteerd met problemen en dit levert spanningen op. Wanneer er geen oplossing wordt gevonden, blijft die spanning aanhouden. Op een bepaald moment raken mensen in een vicieuze cirkel. Het probleem blijft groter dan de mogelijkheden om het op te lossen.  Ouders voelen zich machteloos en de spanning loopt steeds verder op. Er lijkt geen eindpunt te zijn. Elke kleine aanleiding geeft meer spanning en kan zich uiten in kindermishandeling.

Deze gezinnen hebben nood aan praktische en emotionele steun uit een sociaal netwerk. Stress door bijvoorbeeld werkeloosheid, verslavingen of een slechte huisvesting kunnen eveneens bijdragen tot het ontstaan van kindermishandeling.

Noodsignalen

Er zijn signalen die het probleem verhullen, maar waar wel degelijk aandacht aan moet worden besteed .

• Afspraken met bijvoorbeeld de huisarts of maatschappelijk werker worden niet nageleefd.
• Men gaat niet op controle bij de consultatiebureaus van Kind & Gezin.
• Het kind blijft vaak thuis van school of kinderdagverblijf zonder goede reden.
• Ze verhuizen regelmatig en wisselen vaak van huisarts.
• Bij opname in een ziekenhuis, kiest men telkens voor een ander ziekenhuis.
• Lichamelijk en psychisch letsel.

Signalen voor de medische wereld

Bij het ziekenhuisbezoek is het van groot belang dat zo snel mogelijk de juiste diagnose wordt gesteld. Tijdens het ziekenhuisbezoek zijn er een aantal typerende verschijnselen die vaak voorkomen bij kindermishandeling.

• De ouders geven een vreemde verklaring voor het letsel.
• Kinderen waarbij nog tekenen zijn van een vorige medische behandeling.
• Het kind heeft opmerkelijk veel wonden, builen, blauwe plekken.
• Lichamelijke machteloosheid zoals vermoeidheid, depressie en zwakte.
• Kinderen die opbloeien tijdens hun opname.
• Het gedrag van het kind en de relatie tussen ouder en kind.
• Verwondingen die vaak voorkomen bij kindermishandeling bijvoorbeeld brand- en bijtwonden, fracturen aan de lange pijpbeenderen, hoofdletsels en groeiachterstand.

Signalen die de school kan opmerken

Voor kinderen die naar de lagere school gaan, valt de controle van Kind & Gezin weg. Leraren bekleden een ideale positie om kindermishandeling te herkennen. Zij hebben dagelijks contact met het kind. Een kind dat vaak agressief reageert kan betekenen dat hij het gedrag van de ouders imiteert of nood heeft aan aandacht. Moeilijk vriendjes maken, teruggetrokken zijn, vreemd gedrag vertonen zijn signalen dat er wat meer aan de hand is. Kinderen in de puberteit uiten zich anders. Spijbelen, weglopen, asociaal gedrag, vandalisme komen vaak voor bij deze leeftijdsgroe. Leerkrachten zijn slecht geïnformeerd over de signalen van kindermishandeling. Net zij zouden deze goed moeten kennen. De schooldirectie moet het probleem bespreekbaar stellen. Ook de schoolarts en het CLB moeten betrokken worden bij een geval of vermoeden van kindermishandeling.

Gevolgen

• Zware lichamelijke mishandeling kan blijvend letsel zoals een hersenletsel of invaliditeit en zelfs de dood tot gevolg hebben.
• Ontwikkelingsstoornissen.
• Ze hebben angst voor de toekomst.
• Het kind voelt zich verantwoordelijk voor wat de ouder doet.
• Hechtingsproblemen.
• Oudere kinderen die mishandelt worden, lopen vaak weg van huis. Ze komen terecht in een andere negatieve omgeving bijvoorbeeld jeugdprostitutie, drugsmilieu.
• Mishandelde kinderen die als ze zelf ouder worden ook hun kinderen mishandelen. Ze hebben immers nooit een goed voorbeeld gekregen.
• Negatief zelfbeeld.
• Posttraumatische stressstoornissen.
• Problemen met hun beleving van seksualiteit.
• Pseudo-volwassen gedrag.
• Bij emotionele verwaarlozing hebben de kinderen geen gevoelens van liefde, warmte en geborgenheid gekend. Ze kunnen moeilijk contacten leggen en zijn erg angstig. Sommige kinderen kunnen daardoor ook te zelfstandig zijn. Groeiachterstand, taal- en leerproblemen komen dan ook vaak voor.
• Door schade aan de emotionele ontwikkeling kunnen kinderen te maken krijgen met gedragsproblemen, verslavingen en criminaliteit. De last kan zo groot zijn dat hij geen andere uitvlucht ziet dan zelfdoding.

Actueel

Meer dan ooit is er aandacht voor het verschijnsel kindermishandeling. De media besteden er veel aandacht aan en dan vooral aan de meest schrijnende verhalen omtrent seksueel misbruik. De zaak Dutroux heeft heel wat mensen in België wakker geschud. Men wil begrijpen wat er zich heeft voorgedaan en vooral hoe men kan voorkomen dat deze gruwelijke feiten nog gaan plaatsvinden. Vandaag de dag ontstaan de discussies in hoeverre slaan een vorm van kindermishandeling is en welke vormen van intimiteit al dan niet gepast zijn. Mensen kunnen niet begrijpen waarom volwassenen onschuldige kinderen zo’n pijn doen. Dagelijks worden we met geweld geconfronteerd. Tegenover bepaalde vormen zoals hooligans staan we dan weer toleranter.

We leven in een steeds veranderende maatschappij waar welvaart ongelijk verdeeld is. De welvaart is alleen toegankelijk voor hooggeschoolden en laaggeschoolden vallen al snel  buiten  de boot. Op die manier komen mensen snel in de problemen met een moeilijke financiële situatie als gevolg. Als gevolg hiervan scoort men niet alleen laag op vlak van welvaart, maar is ook het welzijn ondermaats. Deze problemen zijn een voorbeeld wat ervoor kan zorgen dat mensen voortdurend spanningen ervaren en dit uiten naar hun kinderen. 

Hulp

Iemand die weinig of geen ervaring heeft met kindermishandeling weet niet goed wanneer hij hulp moet inschakelen. Bij twijfel of enige vermoedens kunnen mensen terecht bij de Vertrouwenscentra Kindermishandeling (VK). Toch is het ontzettend belangrijk om bij vermoeden van kindermishandeling dit te melden. Kinderen verkeren in nood en net de mensen die ze het meest vertrouwen doen hen pijn. Het is ieders taak om in te grijpen in deze noodsituatie.