Ramadan is de naam van de negende maand in de islamitische maankalender. Tijdens deze maand wordt door moslims over de hele wereld gevast. Dit vasten houdt in: niet eten, niet drinken, niet roken en geen seksuele omgang hebben tussen zonsopkomst en zonsondergang. Wat zijn de achtergronden van deze islamitische vastenmaand?
De negende maand van de islamitische kalender is een heilige maand
In het jaar 610 na Christus, in de 27e nacht van de negende maand kreeg de profeet Mohammed voor het eerst een openbaring via de engel Gabriël. Mohammed kreeg de opdracht de woorden uit het hoofd te leren en ze op te zeggen voor anderen. Deze eerste zinnen vormen het begin van de koran. Koran betekent ‘voordracht’ of ‘opzeggen’. Het duurde vervolgens nog twee jaar voor Mohammed een nieuwe openbaring kreeg. In de daaropvolgende 22 jaar bleef hij regelmatig openbaringen ontvangen.
Veel mensen waren onder de indruk van de woorden die Mohammed sprak en zij geloofden in de authenticiteit ervan. In de tijd van Mohammed waren veel mensen monotheïstisch (zowel het jodendom als het christendom zijn monotheïstische godsdiensten) maar ook waren er nog veel mensen die geloofden in het bestaan van meerdere goden. De Arabische stam uit Mekka, waartoe Mohammed behoorde, was polytheïstisch en de leiders ervan waren bang hun invloed te verliezen door de successen van Mohammed. Er ontstonden schermutselingen tussen de verschillende groeperingen, die uiteindelijk tot een grote overwinning voor Mohammed leidden. De eerste zege op Mekka behaalde Mohammed in de maand ramadan. Dit is de tweede reden om de maand ramadan als een heilige maand te beschouwen.
Het vasten
Binnen de islam gelden een aantal basisregels waaraan de moslims zich moeten houden, indien mogelijk. Die laatste aanvulling is belangrijk; de profeet Mohammed ging ervan uit dat de regels die hij opstelde, in de eerste plaats goed voor het welzijn van de mensen moesten zijn. Het vasten leert mensen zelfdiscipline en zorg, aandacht en begrip voor de medemens. In de tweede plaats wordt het vasten gezien als mogelijkheid om de ziel te zuiveren en dankbaarheid te tonen tegenover God. Het is een periode van bezinning. Bezinning op eigen onvolkomenheden én op de mogelijkheid een goed mens te zijn. De ramadan is ook een periode van verzoening.
In de koran worden enkele groepen genoemd die zich niet aan het vasten hoeven te houden. Zwangere vrouwen, vrouwen die hun baby’s zogen, zieken, soldaten in oorlogstijd en reizigers voor wie het reizen een lichamelijke inspanning is, hoeven niet te vasten. Wel wordt van hen een soort ‘wederdienst’ gevraagd; het vasten wordt op een ander tijdstip ingehaald of men geeft geld of voedsel aan armen. Deze regels zijn niet absoluut, het zijn slechts richtlijnen. Het geloof is een persoonlijke zaak tussen de mens als individu en God. Ieder voor zich kan zelf bepalen op welke manier hij de ramadan beleeft en hij kan daarbij zijn eigen grenzen en doelen stellen.
Jonge kinderen worden aangemoedigd af en toe aan het vasten mee te doen. Vanaf de puberteit wordt dit wat serieuzer opgevat en van jongeren rond de 16 wordt verwacht dat zij volledig mee vasten.
Het eten
Zodra de zon onder is, mag er gegeten worden. Dit wordt in het Turks ‘iftar’ genoemd. Vaak nodigt men vrienden, buren of familie uit om samen de maaltijd te nuttigen. Ongeveer tien minuten voor zonsondergang staat al het eten klaar en wacht men gezamenlijk tot er gegeten mag worden. Deze laatste tien minuten vormen een moment van bezinning: er wordt stilgestaan bij de honger in de wereld en tegelijkertijd wordt er stilgestaan bij wat men zelf van God ontvangen heeft.
Bij de maaltijd wordt veelal soep gegeten (omdat dit zowel eten als ‘drinken’ is) en er wordt speciaal brood gegeten: pide. Pide is een rond, plat brood dat het hele jaar door verkrijgbaar is maar dat traditioneel bij de ramadan hoort.
Twee uur na zonsondergang is het tijd voor het avondgebed en hierna wordt er koffie geschonken met wat zoets erbij.
Vroeg in de ochtend wordt er stevig ontbeten. Dit is in het Turks de ‘sahur’. In de kleinere plaatsen en dorpen wordt het begin van de sahur aangekondigd door trommelaars die al trommelend door de straten gaan. Tijd om op te staan en te ontbijten. In de grotere steden gebeurt dit niet meer en moeten mensen zelf hun wekker zetten.
Bij zonsopkomst gaat het vasten in; dit tijdstip wordt in het Turks ‘imsak’ genoemd.
Kadir Gecesi, de heilige nacht
De 27e nacht van ramadan, de nacht waarin de profeet Mohammed zijn eerste openbaring ontving, wordt als de heiligste nacht van de ramadan beschouwd.
Het is een nacht waarin de mens om vergeving van zonden kan vragen maar ook zijn wensen voor de komende tijd kenbaar kan maken. Er wordt geloofd dat engelen naar de aarde komen om naar de gebeden van de mensen te luisteren en dat God in deze nacht het verloop van het komende jaar vastlegt.
In de moskee wordt een speciale dienst gehouden voor het gebed en het vragen om vergeving van zonden. Maar ook komen veel mensen thuis bij elkaar en blijven dan soms de hele nacht op. Ook kan er gewoon thuis gebeden worden of in de koran gelezen worden. Hoe men deze speciale nacht doorbrengt, kan men zelf bepalen, het gaat erom dat het met overtuiging gebeurt, het is opnieuw een persoonlijke zaak tussen de mens en God.
Kinderen die in deze nacht geboren worden, krijgen vaak de Turkse naam Kadir (jongensnaam) of Kadriye (meisjesnaam).
Suikerfeest
De ramadan wordt afgesloten bij het begin van de volgende maand. Op de eerste dag begint het suikerfeest.
Maar voor het suikerfeest begint, wordt er geld aan de armen gegeven. Regel hierbij is dat men 1/40 deel van zijn bezit aan geld weggeeft. Van alle bezittingen wordt de waarde bepaald; gouden sieraden worden gewogen en auto’s en andere waardevolle eigendommen worden op hun waarde geschat. Het totaalbedrag dat hier uitkomt, deelt men door veertig om uit te rekenen hoeveel geld men aan de armen moet geven. Er is een bepaalde rangorde voor het weggeven van geld. Aan gezinsleden mag men niets geven, wel aan andere familieleden – als deze ook werkelijk arm zijn tenminste. Daarna zijn buren aan de beurt, daarna vrienden en tenslotte anderen die men kent.
Op de ochtend van de eerste dag van de nieuwe maand is er een speciale dienst in de moskee waarmee de ramadan wordt afgesloten en het suikerfeest begint.
Het suikerfeest duurt drie dagen. Men bezoekt vrienden en familie, maar ook ouderen, zieken en andere hulpbehoevenden. Aan kinderen wordt snoep gegeven of wat kleingeld. Er is volop te drinken en te eten, vooral veel zoetigheid zoals baklava en daaraan dankt het suikerfeest zijn naam.
