Wanneer iemand zelfmoord pleegt, is dit een enorme schok voor de naaste omgeving. Vaak hebben ze het niet zien aankomen en kampen ze met een groot schuldgevoel. Waarom iemand net die stap neemt, zal de familie nooit weten. Die vragen knagen aan mensen. Mensen met suïcidaal gedrag vertonen een aantal signalen. Het is van groot belang om elk signaal op te vangen en serieus te nemen.
Suïcide
Suïcidaal gedrag is een uiting van lijden. Het is een soort van noodkreet naar de rest van de wereld. Men zoekt een manier om te ontsnappen aan de ondragelijke pijn die ze voortdurend lijden.
Bepaalde psychiatrische aandoeningen zoals depressie en schizofrenie gaan vaak gepaard met suïcidale neigingen. Voor deze aandoeningen bestaat er medicatie. Wanneer mensen die nemen, verdwijnen meestal de suïcidale klachten volledig.
Omgeving
Zelfdoding wordt door ons gezien als een probleem, maar voor diegene die zelfmoord pleegt, is het juist een oplossing. Voor familie en vrienden is het moeilijk om dit te kunnen plaatsen.
Risicofactoren
Er zijn bepaalde factoren die ervoor zorgen dat de ene persoon sneller dan iemand anders tot een wanhoopsdaad zal overgaan. Dit worden de risicofactoren genoemd.
- Biologische factoren
- Psychologische factoren
- Sociale factoren
- Psychiatrische aandoeningen
- Eerder suïcidaal gedrag
Protectieve factoren
Er zijn ook een aantal protectieve factoren. Dit zijn de beschermende factoren, die weerhouden mensen ervan om effectief tot zelfdoding over te gaan.
- Ruimte om over bepaalde problemen te kunnen praten.
- Weten welke hulpverlening er mogelijk is.
- Een positieve attitude hebben tegenover de geestelijke gezondheidszorg.
- Geen toegang hebben tot middelen om zelfdoding te plegen.
Zelfdodinggedrag ontstaat niet zomaar. Het is een combinatie van verschillende risicofactoren en het tekort aan protectieve factoren.
Proces
Aan zelfdoding gaat een heel proces vooraf. Mensen beslissen meestal niet van de ene op de andere dag om een einde aan hun leven te maken. Dat maakt het voor familie en vrienden des te pijnlijker. Zij krijgen het gevoel dat ze iets niet gezien hebben en niet tijdig hebben ingegrepen.
Het proces vooraf aan zelfdoding, begint met de gedachte aan zelfdoding. Men vraagt zich af hoe het leven er zou uitzien zonder hen. Daarna wordt de gedachte omgezet in een wens. Men wil hier niet meer zijn, men wil dood. Om deze wens te vervullen, maakt men een plan op. Men denkt na over de wijze waarop men zichzelf om het leven gaat brengen. Deze drie fasen spelen zich in het hoofd van iemand af. Daarom is het zo moeilijk voor de omgeving om hiervan weet te hebben. Na de drie fasen doorlopen te hebben, rest enkel nog de zelfdodingpoging en de zelfdoding.
Signalen
Er zijn verschillende soorten signalen die een persoon met suïcidale gedachten uitzendt.
Directe verbale boodschappen
- Ik wil er een eind aan maken.
- Het leven is de moeite niet meer waard voor mij.
- Ik wil voor altijd slapen.
- Ik wil dood.
Indirecte verbale boodschappen
- Mijn leven heeft geen zin meer.
- Ik zie het allemaal niet meer zitten.
- Ik heb een testament opgemaakt.
- Het hoeft niet meer voor mij.
Gedragsmatige signalen
- Sombere stemming.
- Lusteloosheid en depressiviteit.
- Afzondering.
- Weggeven van persoonlijke spullen.
- Overdreven gebruik van alcohol, medicijnen of drugs.
Taboe
Het taboe rond zelfdoding is door de jaren heen al sterk afgenomen, maar toch heerst er nog altijd een taboe omheen. Zelfdoding heeft voor mensen een andere betekenis dan sterven door ouderdom, een ongeval of een ziekte. De reden van het taboe rond zelfdoding heeft te maken met onze geschiedenis. Vroeger was zelfdoding een misdaad. De familie kreeg alle schuld en de bezittingen van de persoon werden door de politie in beslag genomen. Iemand die door zelfdoding om het leven was gekomen, mocht zelfs niet naast gewone overledenen begraven worden. Intussen is zelfdoding als misdaad gelukkig uit het wetboek gehaald.
Binnen een familie is zelfdoding ook vaak een taboe. Er wordt wel gepraat over het verlies van de persoon, maar niet over de manier waarop. Er zijn ook families die net het omgekeerde doen. Ze praten niet over het verlies, enkel de zelfdoding wordt aan bod gebracht. Ze gaan vaak ook proberen achterhalen waarom iemand heeft gedaan. Vaak moeten mensen zich erbij neerleggen dat ze het waarom nooit exact zullen weten.
Meer bij jongeren?
Zelfdoding komt vaker voor bij jonge mensen. De verklaringen hiervoor zijn veelzijdig.
- Verandering in de rolverdeling tussen mannen en vrouwen.
- De ontkerkelijking.
- Toegenomen alcohol- en drugsgebruik onder jongeren.
- Toename van depressieve klachten.
- Toename van de werkeloosheid.
Toch is het belangrijk om te onthouden dat suïcidale gedachten op elke leeftijd kunnen voorkomen. Elke poging moet ernstig genomen worden. Iemand die al enkele pogingen heeft ondernomen, verlaagt zijn eigen drempel om het nog eens te doen. Het is ook zo dat de helft van de mensen die zelfmoord pleegt, eerder een poging had ondernomen. Waakzaamheid is dus geboden bij elke poging. Ook alleenstaanden en bejaarden vormen een kwetsbare groep.
Elk mens moet oog hebben voor de signalen die iemand uitzendt. Door erover te praten en steun te bieden, kan iemand misschien weerhouden worden van zelfdoding. Begrip en liefde is vaak hetgeen waar mensen zo wanhopig naar op zoek zijn. Iemand die vastberaden is, kan je niet op andere gedachten brengen maar een beetje steun kan een wereld van verschil betekenen.
Goodbye cruel world. I’m leaving you today. Goodbye all you people. There’s nothing you can say to make me change my mind. Goodbye!
(Goodbye cruel world – Pink Floyd)
