Met lezen kun je niet vroeg genoeg beginnen. Lang voordat het woord 'leesbevordering' was uitgevonden, hadden de kleuterjuffen dat al begrepen!
Er was nauwelijks een kleuterklas denkbaar zonder de onverwoestbare kartonboekjes en de verhaaltjes van Rie Cramer, die moeiteloos de tijd troseerden. Elke juf had minstens een bundel met rijmpjes en versjes en daarnaast werden er leuke kinderliedjes spelenderwijs aangeleerd. Hier en daar waren er ook wel prentenboeken, maar het aanbod was toen beperkt.
Kleuterklassen
De kleuterklassen hebben, zowel toen als nu, een belangrijke rol gespeeld in de taalontwikkeling van de jongste kinderen. Zij zorgen dat er een gunstig klimaat tot stand komt waarin kindertaal goed kan ontplooien. Vaak wordt er ingespeeld op wat er thuis, het zogenaamde 'preschoolse leren', aan taalontwikkeling wordt gedaan. Kleuters die thuis niet zo intens met taal bezig zijn, krijgen op de kleuterschool de kans om die beginnende taalvaardigheid alsnog aan te leren. Als er dus op school aan leesbevordering wordt gedaan, is het aan te bevelen dit vanaf de eerste kleuterklas te doen, geleidelijk aan en het liefst met medeweten van de ouders. Zo ervaren kleuters, maar ook hun ouders, dat boeken belangrijk zijn en zonder meer een deel uitmaken van het dagelijkse leven.
Gerichte leesbevordering kleuters
In de eerste plaats moet er worden gezorgd voor een boekenvoorraad. Ideaal is als de school, eventueel met behulp van ouders, investeert in kleuterboeken en die regelmatig herhaalt. Zo wordt immers een echt boekenbestand opgebouwd en kunnen versleten of verouderde boeken afgevoerd en vervangen worden en nieuwe boeken aangeschaft. Dit lijkt logisch en voor de hand liggend, maar in de praktijk komt men er niet of nauwelijks aan toe.
Een andere mogelijkheid is om een boekenpakket aan te vragen in de bibliotheek. Het is daarbij wel belangrijk om goede afspraken te maken over de omvang, de samenstelling en de ruilfrequentie. Wie genoeg vertrouwd is met het aanbod, kan zelf een selectie samenstellen. Het is daarentegen ook boeiend om het samen met de bibliotheekmedewerker te doen, omdat beide partijen van elkaar kunnen leren.
Boeken voor kleuters
De boeken moeten aansluiten bij de leefwereld van de kinderen. Ze moeten zich erdoor aangesproken voelen. Kleuters willen vaak door boeken 'betoverd' worden, ze willen meegenomen worden naar een fantasievolle wereld, of een wereld die ze nog niet kennen maar die ze elke dag proberen te ontdekken, namelijk die van de volwassenen.
Kleuterboeken kunnen ook als spiegel fungeren. De personages beleven ongeveer dezelfde dingen als zij, wat soms geruststellend kan werken. Maar ze beleven ook hele andere, onbekende en nieuwe dingen….
Prentenboeken brengen kleur, vormen en beelden, zodat er al een eerste basis van esthetische vorming wordt gelegd. De versjes – en liedbundels zullen de taalvaardigheid van de kleuters nog extra aanscherpen. Daarnaast wordt hierdoor ook hun gevoel voor ritme, klankkleur en muzikaliteit aangescherpt. Het mooiste hiervan is dat leerkrachten is vaak op hun eigen speelse wijze weten te doen.
Voorlezen aan kleuters
Voorlezen is nog altijd de meest gebruikte vorm van het omgaan met boeken. Voor een goed resultaat moeten de kinderen zich proberen te concentreren, want dan kunnen ze de verhaallijn volgen en de personages van elkaar onderscheiden. In de loop van het verhaal maken kinderen ook kennis met ander taalgebruik: woorden verwijzen naar begrippen die ze nog niet kennen, woorden zijn synoniem van wel bekende woorden en verhalen worden soms in een heel andere stijl verteld. Op deze manier leren kinderen ook steeds beter praten, want ze gaan die nieuw verworven taal zelf gebruiken, als wat het maar in hun imitatiegedrag. Het is waardevol als er op school en ook thuis veel en goed wordt voorgelezen.
Ook als object, als voorwerp, heeft het boek zijn waarde en maakt het een onderdeel uit van de leefomgeving. Een boek mag worden vastgepakt, geknuffeld, je kunt het open en dicht doen, je kunt eraan ruiken, je kunt er mee bouwen en je kunt er zelfs in kijken! Bij dit alles ervaren kleuters dat boeken ook waardevol en kwetsbaar zijn. Dat je erg voorzichtig mee om moet gaan, dat ze bijvoorbeeld netjes opgeruimd moeten worden.
Ten slotte: boeken blijven op een volstrekt unieke manier de fantasie van kleuters prikkelen. Boeken hebben op dat punt heel wat voor op televisieprogramma's. Boeken lees je in je eigen tempo, je kan terugbladeren of alvast vooruit kijken, je kunt het boek vastpakken en koesteren en zelfs mee naar bed nemen.
Dorssemont.R, Manderveld.M. (2008) Naar meer leesplezier. Wielsbeke, De Eenhoorn.
