Leven in een zwarte of witte wereld

Een bekende Engelse uitspraak is: 'If you are not with me, you are against me'. Deze uitspraak is een mooi voorbeeld van dichotomie. De wereld is wit en zwart en je bent wit of zwart, maar het is niet mogelijk om grijs te zijn. Maar wat nu als je niet van wit of zwart houdt en grijs wilt zijn met een wit en zwart randje, dan zou je dus volgens deze dichotome instelling pech hebben. Maar wat nog veel erger is, volgens de witten ben je dan zwart en volgens de zwarten ben je dan wit.

Een zwart/witte wereld

Een wereld die je indeelt in twee groepen is natuurlijk eenvoudiger te begrijpen dan een wereld die uit 6 of 7 miljard individuen bestaat. Het is makkelijker te denken in haves en havenots, kapitaal en arbeiders, democratisch en dictatuur, goed en slecht, wij en de rest. Wat er vooral makkelijker aan is, is dat je niet langer hoeft na te denken dan hoogst noodzakelijk. De wereld in tweeën delen, is dus vooral een persoonlijke voorkeur, zodat je snel over kunt gaan tot de orde van de dag. Hoewel je dichotomie ook kunt gebruiken om je eigen denkprocessen te analyseren. Want je kunt altijd vragen:

• Klopt dat wel die tweedeling die ik maak?

Is de wereld echt zwart/wit of maak ik hem zo, zodat ik geen hoofdpijn krijg van het denken over al die verschillende factoren die mijn tweedeling niet kloppend maken.

Kloppende tweedelingen

Overigens zijn er wel enkele tweedelingen in deze wereld die tot op zekere hoogte of helemaal kloppen:

• Mannelijk en Vrouwelijk, op genetisch niveau

• Levend en Dood, je bent het of je bent het niet

• Zwanger en niet zwanger, idem

• Niets en iets

Gedachten experimenten

Maar voor alle andere zaken geldt, dat de tweedeling zeer gekunsteld is. In zekere zin is de wereld grijs het grootste deel van de tijd. Waarbij natuurlijk geldt dat je een tweedeling kunt creëren:

• Vliegen versus niet vliegen, maar het niet vliegen omvat, stilstaan, lopen, zwemmen, varen, rijden.

• Arm versus rijk, maar het rijk wordt niet alleen bepaald door hoeveel geld je hebt, maar ook door hoe goed je met geld om kunt gaan. Kijk maar eens naar al die loterij winnaars die binnen korte tijd waar net zo arm waren als voor hun winnen van de loterij.

• Dom versus slim, maar hoeveel slimme mensen zijn niet dom op bepaalde gebieden en hoeveel domme mensen zijn niet slim op andere onderwerpen.

Je kunt dus wel een dichotomie formuleren, maar dan moet je wel onthouden dat het slechts een tweedeling voor het moment is. Je zou het een gedachtenexperiment kunnen noemen maar geen omschrijving van de werkelijkheid.

Maar het vreemdste aan dichotomieën is misschien wel het volgende:

• Dichotomieën bestaan gelijktijdig.

Gelijktijdig zwart en wit

De wereld is dus tegelijkertijd wit en zwart. Hoe graag je ook die tweedeling maakt, door het maken van die tweedeling verandert de wereld niet? De zwarte helft verdwijnt niet omdat je hem zwart noemt. Net zoals het witte deel niet verdwijnt omdat je het wit noemt. Voor de wereld is de tweedeling dus volkomen betekenisloos, erger nog de natuur in deze wereld behandeld de witte en zwarte partij gelijkwaardig. Een tsunami maakt geen onderscheid tussen de twee delen van een dichotomie. Het is niet zo dat de leden van het witte deel een reddingsboei krijgen en de leden van het zwarte deel zich maar moeten zien te redden. Een aardbeving breekt zowel de huizen van leden van de witte groep als de zwarte groep af.

Dus hoe verschillend we ook willen zijn, de wereld maakt wel duidelijk dat het verschil door onszelf is bedacht en eigenlijk geen enkele betekenis heeft.

Maar niet alleen de wereld maakt duidelijk dat het creëren en handhaven van tweedelingen onzin is. Ook onze eigen principes laten zien dat dichotomieën alleen nuttig zijn bij het begrijpen van de situatie, niet bij het oplossen van problemen. Terwijl ze ook duidelijk maken dat dichotomieën bedacht zijn en niet echt.

Onze principes

Dan gaat het bijvoorbeeld om principes als:

• menselijkheid;

• economie;

• financiën;

• overleven;

• vriendschap;

• praktisch;

• doelgerichtheid;

• doeltreffendheid;

• rendement;

• persoonlijke belangen;

• nuttig;

• positieve of negatieve effecten

Waarbij deze principes vaak ook gebruikt kunnen worden om een tweedeling te creëren. Het vreemde effect is echter dat een persoon die volgens het ene principe in de ene dichotomie zit, volgens een ander principe tot een andere tweedeling behoort. Dus iemand die wij zien als menselijk kan in een andere situatie onpraktisch zijn. Terwijl iemand die goed is in overleven, moeite heeft om doeltreffend te zijn.

Blijkbaar kunnen mensen dus zowel wit als zwart zijn, afhankelijk van het principe dat je hanteert bij het creëren van je dichotomie. Dat maakt echter meteen duidelijk dat een dichotomie, iedere dichotomie, niet de werkelijkheid is, maar slechts een zeer zwak aftreksel met maar één doel discriminatie, of dat nu positieve of negatieve is, maakt niet uit.

Een grijze wereld

Als een tweedeling dus niets meer en niets minder is dan een poging om in een wereld die noch wit, noch zwart is onderscheid te maken tussen mensen, dan moet je dus eigenlijk goed weten welke tweedeling je gebruikt. De werkelijkheid verandert namelijk niet door het hanteren van een dichotomie. Het enige wat je met opdelen bereikt is dat je kunt zeggen dat er een verschil is, je kunt het verschil dus benoemen. De werkelijkheid heeft misschien in je hoofd een andere vorm aangenomen, maar is zelf niet verandert. Nog steeds bestaan al die principes op basis waarvan je een tweedeling kunt formuleren tegelijkertijd in de werkelijkheid die je zojuist in je hoofd op basis van één principe in tweeën hebt gedeeld.

De werkelijkheid is dus een grauwe masse onduidelijkheid, een grijze wereld waarin mensen het ene moment wit zijn, het volgende moment Nederlander, dan zijn ze weer man om vervolgens vader te zijn of kind. Maar ze zijn het ook allemaal tegelijkertijd.

Dichotome wereld

Het is dus vooral makkelijk het in twee delen opsplitsen van de wereld. Of dat nu gelijke delen zijn of ongelijke maakt niet uit. Het maakt een wereld die ongedeeld is en waarin allerlei eigenschappen tegelijkertijd bestaan, hanteerbaar en begrijpelijk. Zo is het veel makkelijker om te overleven als je de wereld indeelt in gevaarlijk en ongevaarlijk. Dat werkt als het gaat om overleven veel beter. Veel beter dan wanneer je bij ieder voorwerp dat je tegenkomt alle eigenschappen onderzoekt en vervolgens besluit welke eigenschap je op dat moment het belangrijkste vindt.

Maar die dichotomie vermindert de complexiteit van de wereld niet. Het enige wat die tweedeling doet is op dat moment helderheid creëren, alle andere eigenschappen blijven bestaan. De dichotomie is de werkelijkheid niet, het is slechts een gedachtenexperiment. Wat dus betekent dat we niet in een witte of een zwarte wereld leven, maar een grijze.

Afbeeldingen

Yin Yang door nurbis

Grijs door hurley_gurlie182