Het Svenska, het Suomi en het Laps. Kiruna, dat is een ijzerberg in een enorme, met meren bezaaide vlakte, ongeveer 150 kilometer ten noorden van de poolcirkel. Van hier maken we uitstapjes naar andere plaatsen, waaronder Jukkasjärvi, Trelleborg en Karlstad. Op deze plekken bezoeken we scholen en vergelijken ze met onze Belgische en Nederlandse scholen.
Kiruna is een moderne stad die door pioniers bewoond wordt. Het leven is er ruw. Zes maanden per jaar zien de mijnwerkers, die het rijkste mineraal van de wereld uit de ingewanden der aarde halen, de zon niet, behalve een of twee uren in het weekend, als het weer er zich voor leent.
De stad ligt tussen twee bergen in en om een meer heen. De omgeving is prachtig van kleur. Als we er aankomen, loopt de herfst op zijn einde en de honderdduizenden berken die het karakter van het hoge Zweedse noorden bepalen, vertonen ontelbare kleurnuances voordat ze hun bladeren verliezen. Het is mooi weer en warm. Maar zodra er een klein wolkje de hemel bedekt, huivert iedereen onmiddellijk en trekt een trui aan.
Over spiegelgladde marmeren vloeren
De school van Kiruna waar we, de 22 jonge gasten bestaande uit leden van de Stère Ampère Sint en het Zweedse Rode Kruis, logeren, is uitgesproken modern, comfortabel, om niet te zeggen luxueus. We moeten opschieten en ons vlug verkleden, want de autoriteiten van de mijn en het gemeentebestuur verwachten ons in het stadhuis voor het diner. We hebben weer een paar van die redevoeringen in het vooruitzicht. En natuurlijk het gebruikelijke verhaaltje over de plaatselijke geschiedenis en de vriendschap tussen de volkeren onderling. Maar nee! In Kiruna zijn ze niet praatziek: "Fijn dat jullie gekomen zijn. Smakelijk eten!"
Dat is alles. Wij klappen oorverdovend. Als dessert krijgen we een originele wedstrijd. Met ski's onder onze voeten glijden we over de spiegelgladde marmeren vloeren van het splinternieuwe gebouw. Er zijn heel wat valpartijen, maar niet ernstig. Je moet werkelijk uit Kiruna komen om zo goed te weten wat de jeugd toekomt. Geen toespraken, maar vermaak!
Een pensionaat
In het goede seizoen volgen de Lappen hun geweldige kuddes rendieren de bergen in. De Lappen vormen een volk apart en leven in drie landen. Niemand weet precies of ze nu Noors, Zweeds of Fins zijn.
De Lappen trekken. Voor de kinderen van deze nomaden heeft de Zweedse regering in Jukkasjärvi, ten noord-oosten van Kiruna, een school, of beter gezegd een pensionaat, opgericht. We verwachten dat we een behoorlijke dosis "Couleur locale" kunnen opdoen. Er lopen wel een paar kinderen in Lapse klederdracht, maar we voelen heel goed dat dit alleen maar folklore is. Voor de rest hebben de Lappen niets gemeen met de eskimo's. Hun ras heeft zoveel contact gehad met de buitenwereld, dat zij geen enkel specifiek lichamelijk kenmerk vertonen.
In de kleine tempel van Jukkasjärvi wacht ons een verrassing, want we ontdekken daar een inscriptie die uit 1681 dateert: "Gallia nos genuit, vidit nos Africa. Gangem hausimus, Europamque oculis lustravimus omnem, casibus et variis acti terracque marique stetimus hic tandem nobis ubi defuit orbis." "France werd ons vaderland, hij zag ons moederland Africa, maar trok ook naar de Ganges, dat we hebben gezien door de ogen van heel Europa, gedreven door land en zee waar onze helden zijn gevallen en eindelijk stond hier, waar hij wil de wereld om ons." Het is getekend De Fercourt, De Corberon en Regnard, drie Franse wereldreizigers die drie eeuwen geleden in deze uithoek belandden en er een getuigenis van hun doortocht wilden achterlaten.
Waar een natte sneeuwstorm woedt
De volgende dag maken we een excursie in het gebergte waar we de echte Lappen, hun rendieren en hun kampen zullen bezichtigen. Helaas gaat het beloofde landschap in een dichte mist gehuld. Spoedig kan de bus niet verder rijden. De kuddes zijn verderop. Toevallig stuiten we op twee rendieren die door een paar waaghalzige herders begeleid worden. Het is een troost.
We rijden terug naar Kiruna waar een natte sneeuwstorm woedt. Gisteren bakten we in de zon, vandaag zijn we koud tot op onze botten.
Maar ik zal terugkeren naar Kiruna. Ik zal er een keer teruggaan, in juni, om de middernachtzon te zien die een week lang niet wil ondergaan. En dan is het groot feest. Niemand slaapt of werkt. Het schijnt onmogelijk te zijn een oog dicht te doen als het geen nacht is.
Ik heb twee rendieren gezien. Sommigen houden vol dat het er vier zijn. Vooruit. Als troost voor het feit dat we de grote kuddes gemist hebben, hebben we Lapland niet willen verlaten zonder geproefd te hebben van het vlees van de herkauwer die de rijkdom van de Lappen uitmaakt. Men heeft ons gerookt rendierenvlees aangeraden. Het smaakt niet slecht. Maar niemand heeft het nog eens besteld.
Gelukkige leerlingen
Voor de 22 leerlingen die de reis van Holgersson Nils namaken, betekent het een extra vakantie. In de meeste landen beginnen de scholen weer in september, ook in België en Nederland. Luc en François, 2 leerlingen van onze groep, zijn dus wel blij over dit uitstel van executie.
Nu we weer in de schoolbanken zitten, benijden we onze Zweedse leeftijdgenoten misschien wel. We hebben verschillende scholen bezocht. Of ze nu van hout zijn, zoals in Jukkasjärvi, of van steen en beton, zoals in Trelleborg, in het uiterste zuiden, ze zijn allemaal licht, vrolijk, modern. De meeste zijn gemengd.
Sport neemt een belangrijke plaats in op het lesprogramma, evenals knutselen en artistieke activiteiten. In Karlstad hebben we vrij onze gang kunnen gaan met penseel en olieverf. In Trelleborg hebben we de kunstnijverheidsproducten kunnen bewonderen van de leerlingen die met hout gewerkt hadden. De Zweden hebben deze kunst in het bloed, kunnen we wel zeggen. In het souterrain brengt een enorme kruidenierswinkel met allemaal namaak artikelen, zoals houten telramen, de kunst van het rekenen in het bereik van iedereen. Er is ook schijnchololade te bekomen. Wat een gezicht trekken we als we in chocoladerepen bijten die niet echt blijken te zijn.
De mijn van Kiruna: de rijkste ader van de wereld
Een bezoek aan Kiruna is niet af zonder een afdaling in de mijn. In de mijnen, om preciezer te zijn, want de twee bergen die de stad insluiten, Luossavaara en Kirunavaara, zijn in werkelijkheid twee grote hopen vrijwel zuiver erts. De aders lopen door in de grond. Tegenwoordig wordt er bijna niet meer aan de oppervlakte gedelfd. Onze reis naar Kiruna was een hele ervaring.
