In de zeventiende eeuw woedde in Nederland een felle godsdienststrijd tussen de rekkelijken en de preciezen. De preciezen geloofden, in navolging van de Leidse theoloog Franciscus Gomerus en de kerkhervormer Johannes Calvijn, in predestinatie en gingen ervan uit dat God vooraf had bepaald wie er in de hemel komt en wie niet. De rekkelijken daarentegen, volgers van Jacobus Arminius, geloofden in de vrije wil van de mens en in een 'afrekening' achteraf. De moderne wetenschap zet echter vraagtekens bij onze vrije wil. Geeft deze de preciezen na zoveel eeuwen gelijk? 

In onze moderne tijd is eerdergenoemde godsdienststrijd natuurlijk allang geluwd. We zijn geneigd uit te gaan van het standpunt van Arminius (de vrije wil), alhoewel men in orthodox-christelijke kringen nog steeds onverminderd gelooft in een voorbestemd zijn. Opmerkelijk is dan de opvatting van Robbert Dijkgraaf, een van Nederlands meest vooraanstaande wetenschappers en atheïst, die in het VPRO-programma Zomergasten (2005) stelt dat het verleden niet anders had kunnen lopen dan het is gelopen. Dat geldt zowel voor de wereldgeschiedenis, als voor de geschiedenis van ons ieder persoonlijk. Alles hangt met alles samen. Besluiten die we nemen, worden bewust of onbewust bepaald door ons verleden, onze omgeving en door ons erfelijk materiaal (nature and nurture). Wil je de geschiedenis, voorvallen of menselijke keuzes dus echt kunnen verklaren, dan moet je bij wijze van spreken terug gaan tot aan de Schepping. 

Vrije wil paradoxaal

Ook Eckhart Tolle gaat in zijn New Age boeken uit van een goddelijk plan dat zich door de tijd heen ontvouwt, gestuurd door een onmetelijke intelligentie die ons menselijk brein ver te boven gaat. Alles gebeurt zoals het moet gebeuren, of volgens de zentraditie: geen enkele sneeuwvlok valt op de verkeerde plaats. Volgens Tolle kunnen we alleen loskomen van onze lotsbestemming, als we met ons volle bewustzijn aanwezig kunnen zijn in het hier en nu. Alleen dan is er sprake van verlichting, van een paradoxale vrije wil. Paradoxaal, omdat – of we deze staat van verlichting nu wel of niet bereiken – ook dit deel uitmaakt van het hogere plan van het universum.

Punten voor predestinatie?

De vaak als 'ouderwets' beschouwde preciezen, lijken hier dus punten te scoren vanuit onverwachte, moderne hoeken. Predestinatie in een modern jasje. Maar hoe je het ook wilt beschouwen, punt blijft dat we deze discussie voeren vanuit een menselijk brein dat gestuurd wordt door een heleboel factoren die zelfs voor wetenschappers nog lang niet allemaal bekend zijn. Op een hoger planniveau gaat deze hele discussie dus misschien wel nergens over.  

Eckhart Tolle, Een Nieuwe Aarde, Uitgeverij Ankh-Hermes, Deventer, 2006.
VPRO Zomergasten, uitzending 7 augustus 2005

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in