Er is heel wat geschreven en gezegd over liefde. Het is het thema in vele boeken, liedjes, films en andere uitingen van kunst en cultuur. En liefde is van alle (leef)tijden. Om het begrip liefde te omschrijven, schieten woorden hopeloos tekort. Iedereen heeft er zo zijn eigen ideeën over maar één ding is zeker: liefde is een gevoel dat onmiddellijk herkend wordt op het moment dat zij zich voordoet. Maar wat is liefde nu eigenlijk? Wat gebeurt er in onze hersenen als we verliefd zijn?
Stofjes in de hersenen
Dat het brein ons meest geavanceerde orgaan is, zal voor iedereen duidelijk zijn. En hoewel wetenschappers al aardig wat kennis hebben van de opbouw van de hersenen en de processen die zich er afspelen; er is ook nog erg veel onduidelijk.
Van veel stofjes die de werking van ons brein beïnvloeden, is redelijk bekend in wat voor processen ze een rol spelen maar zicht op het hoe en wat ontbreekt vaak. Ze kunnen een regulerende functie hebben, een boodschappersfunctie, een remmende of juist stimulerende functie en ze kunnen in combinatie met andere stofjes weer voor heel andere effecten zorgen.
Eén enkel ‘shot’ van een bepaald stofje zet een keten van reacties in werking en de uitkomst hangt mede van andere factoren af. Van de informatie die onze hersenen via andere wegen nog meer te verwerken krijgen bijvoorbeeld.
De betrokken stofjes bij verliefdheid
Eén van de stofjes die een rol spelen bij verliefdheid is fenylethylamine (in het Engels afgekort tot PEA) en dit stofje geeft de aanzet tot het maken van vele andere stofjes en reacties die vervolgens de aanmaak van wéér andere stofjes kunnen stimuleren.
De ontdekking van kleine hoeveelheden PEA in cacao zou verklaren waarom sommige mensen zich na een teleurstelling in de liefde overgeven aan chocola, om maar genoeg van de stof in de hersenen te krijgen. Inmiddels is echter duidelijk dat PEA in de darmen wordt afgebroken en dus niet tot de hersenen door kan dringen. Dat het eten van chocolade wél effect kan hebben, komt omdat bij de smaakervaring van lekker eten (maar ook bij het luisteren naar mooie muziek) endorfine vrijkomt; een stofje dat zorgt voor een ontspannen en gelukkig gevoel.
PEA zet aan tot de aanmaak van o.a. dopamine, een stofje dat betrokken is bij allerlei plezierige en zelfs euforische gevoelens. Bovendien heeft dopamine invloed op seksueel gedrag. Dat blijkt bijvoorbeeld wanneer een tekort bij patiënten met de ziekte van Parkinson met extra dopamine van buitenaf wordt aangevuld: het verlangen naar seks kan dan sterk toenemen.
Ook de aanmaak van de stoffen adrenaline en noradrenaline wordt gestimuleerd door PEA. Deze stofjes zorgen voor een uitgelaten gevoel en het gevoel de hele wereld aan te kunnen.
Verliefdheid maakt blind
Een manier om enig zicht te krijgen op de werking van onze hersenen, is het maken van scans. Daarop valt bijvoorbeeld te zien welke delen van onze hersenen op een bepaald moment actief zijn en welke niet.
Bij mensen die verliefd zijn, zijn vooral het ‘beloningscentrum’ en de delen die betrokken zijn bij positieve emoties actief en de gebieden die betrokken zijn bij het beoordelen en het kritisch kijken naar anderen zijn inactief. Als wij verliefd zijn, zien we dus de minder mooie kanten van de ander niet zo duidelijk en als we ze wel zien, beoordelen we die minder mooie kanten positiever dan we onder normale omstandigheden zouden doen. Grofweg gesteld wordt de sukkel getransformeerd tot de prins op het witte paard.
Verliefdheid maakt dus blind en dat is maar goed ook. Het zorgt ervoor dat we stoppen met zoeken want als we zouden blijven zoeken naar de mooiste en de liefste, kunnen we wel blíjven zoeken. Door de verliefdheid stellen we ons tevreden met minder dan het ideaal en zijn daar toch gelukkig mee.
We blijven niet verliefd
Onze hersenen zijn voortdurend op zoek naar balans. Eigenlijk kunnen ze niet zo goed tegen die euforische gevoelens en die ‘blindheid’. Ze doen er dus alles aan om weer normaal te gaan functioneren. Er komen stofjes aan te pas die de aanmaak van dopamine en andere onrustgevende stofjes afremmen. De aanmaak van rustgevende stofjes wordt nu juist gestimuleerd.
En dat is prettig, want daardoor leren we de liefde kennen.
Tijdens lichamelijk contact, dat we zo graag hebben als we verliefd zijn, wordt o.a. oxytocine aangemaakt. Oxytocine wordt wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd. Het speelt een belangrijke rol in hechtingsprocessen: die tussen moeder en kind bij het geven van borstvoeding bijvoorbeeld en ook die tussen twee partners. Oxytocine zorgt voor het gevoel van verbondenheid.
Het zorgt er ook voor dat we rust vinden bij de ander, dat we durven vertrouwen en dat onze natuurlijke sociale angst onderdrukt wordt.
Verliefdheid en partnerkeuze
Na verliefdheid kan de liefde volgen. Of niet: het feit dat we ná de verliefdheid weer kunnen zien en oordelen, kan er ook toe leiden dat we helemaal op de ander afknappen.
En toch blijven we onze partnerkeuze meestal op verliefdheid baseren. Dat was vroeger anders. Het huwelijk werd vaak gesloten uit sociaal- economische of politiek- strategische overwegingen. Belangrijk was dat iedereen in de familie (of bredere kring) ervan zou profiteren. Het feit dat wij ons tegenwoordig bij de partnerkeuze door verliefdheid laten leiden, is een gevolg van onze welvaart en luxe.
Een Indiaas gezegde luidt: “We huwen niet de vrouw die we beminnen, maar beminnen de vrouw die we huwen”. Zó kan het dus ook.
Appeltaart
Mocht u menen dat door de wetenschappelijke benadering van verliefdheid en liefde die gevoelens minder mooi worden en dat er daarom wellicht zelfs minder van genoten wordt, dan vraag ik u: “Smaakt een appeltaart minder lekker als u daar het recept van kent?”
