Zand – Voor velen van ons is zand heel normaal. Men vindt het toch overal om ons heen, langs de wegen, aan de stranden, in het bos en in de bergen. Zand kan heel vervelend zijn als je het in je ogen krijgt of tussen je tanden. Oh ja, er zijn ook nog verschillende uitdrukkingen waar het woord zand in voorkomt. Zand in de ogen strooien, je hoofd in het zand steken, op los zand bouwen, zo ken ik er nog een paar. Erg positief klinkt het niet. Maar wat is er nu zo interessant aan zand ?
Zand:
wat is zand eigenlijk en hoe is het ontstaan in de natuur ?
Een vraag, die wij ons allen moeten stellen, want zand ontstaat niet zomaar. Zand is een natuurlijk materiaal waar de natuur jarenlang aan heeft gewerkt. Duizenden en miljoenen jaren heeft de natuur nodig gehad, om het zand dat we nu kennen te produceren. Een proces van chemische en mechanische afbraak, breken, slijpen en polijsten en dan pas hebben hebben we het ons vertrouwde zand. Dit proces wordt ook wel corrosie en erosie genoemd.
Soorten zand:
Er zijn vele soorten zand. Afhankelijk van de vindplaats zijn er verschillende soorten zand. De chemische samenstelling, structuur, kleur en korrelgroote kunnen heel anders zijn. Waarom – Niet overal op aarde vinden wij rotsen en stenen die gelijk van samenstelling zijn.. Lavasteen vindt men in de buurt van vulkanen, Graniet, Basalt en Kalkzandsteen op het land en in de bergen. In zee vinden wij schelpen en koralen. Zand uit deze materialen ontstaan, heeft daarom heel specifieke chemische en mechanische eigenschappen. De manier waarop het zand is gevormd – wind, water, temperatuurverschillen etc. – bepalen ook de eigenschappen, grootte en het oppervlak van de korrel.
Ontstaan van het zand en onze aarde:
Heel, heel lang geleden, bij het ontstaan van de aarde was eigenlijk alles in beweging. Binnen in de aarde was het een kokende massa van steen, metalen, mineralen en ander materiaal, het magma. Aan de buitenkant begon de aarde af te koelen en zware magnetische stormen met enorme windsnelheden ontstonden door magnetische invloeden en de verschillen in temperatuur. De buitenkant van de aarde stolde, de temperaturen werden lager en de verschillende chemische verbindingen kristalliseerden en gassen kwamen vrij.
Grote afgekoelde platen aan het aard-oppervlak dreven nog steeds op een taaie, vloeibare massa, het magma, dat langzaam door afkoeling wat steviger werd. Door het draaien van de aarde botsten de platen op elkaar, schoven over elkaar heen en bergen en ravijnen (grote aardspleten) ontstonden. De aarde nog steeds instabiel, draaide om haar eigen, ca 24 graden gekantelde as, in een baan om de zon. Natuurlijke krachten compenseerden elkaar en evenwicht kwam in het systeem.
Men gaat ervan uit, dat op aarde toen, temperaturen van meer dan 850 Graden Celcius en hoger heersten. Tot het bereiken van de temperaturen die wij nu kennen, zijn er dus miljoenen jaren voorbij gegaan.
Invloed van de winden:
Kleine vaste delen, veroorzaakt door erupties, werden door de winden meegevoerd en sloegen met geweld tegen de vaste, reeds gestolde rots-formaties op het aardoppervlak Met iedere inslag werden weer stukjes van deze rotsen afgeslagen. De schurende werking van de wind droeg aan dit afbraak proces heel veel bij. Kleine en grotere stuken rots werden afgebroken. Een miljoenen jarend durend, niet omkeerbaar of te stoppen proces was begonnen. De aanmaak van zand…..
Het ontstaan van water:
In die tijd had de aarde nog geen volledige dampkring, maar wel een groot magnetisch krachtveld, dat binnen in de aarde, onder het reeds gestold oppervlak, nog steeds in beweging was/is. Dit krachtveld, ook wel aard-magnetisme genoemd was/is zo sterk, dat andere in de ruimte zwevende voorwerpen werden aangetrokken. Asteroiden, meteorieten en ijskometen – grote steenbrokken, omgeven door stof, ijs en gassen, of gewoon bevroren waterbrokken – sloegen op de aarde neer. Onder invloed van de hogere temperaturen op aarde smolten deze ijsklompen en water, stof en gassen kwamen nu vrij. Water was nu beschikbaar.
Onze dampkring, de natuurlijke circulatie en krachten:
Tijdens de afkoelingsperiode op aarde kwamen verschillende stoffen vrij. Koolstofdioxide CO2, Methaan CH4, Stikstof N2 uit de vulkanische processen en Zuurstof O2, Waterstof H2 en waterdamp uit de ijskometen en bevroren waterbrokken. Verschillende chemische reacties kwamen nu tot stand. De dampkring, een beschermende laag van gassen rondom de aarde ontstond. Alles bijeengehouden door de magnetische krachten, diep in de aarde,
De aarde, was door alle op haar werkende krachten in de ruimte, enigzins uit het lood geraakt en beschreef nu, draaiend öm haar eigen as, die ca. 24 graden t.o.v. haar baan om de zon gekanteld was, een stabiele eliptische baan om de zon. De oorzaak van de wisselende jaargetijden op het Noordelijk en Zuidelijk halfrond.
Doordat de aarde, op een goede afstand van de zon haar banen volgt, De dampkring het ontsnappen van gassen verhindert, er op aarde, dank zij de zon, goede temperaturen heersen, is er op aarde een situatie ontstaan, waarbij lucht, waterdamp en water optimaal kunnen circuleren, in een voortdurend, natuurlijk proces.
Het water vulde de ravijnen en kloven. De zeen en meren ontstonden. Onder invloed van de zon verdampt het water, waterdamp wordt door de lucht opgenomen, de tegen de bergen opstijgende lucht koelt weer af en de waterdamp in de vorm van regen en sneeuw slaat neer. Het water zoekt haar weg weer naar lager gelegen streken en de rivieren ontstonden. Steenbroken en kiezel uit hoger gelegen streken met zich meevoerend dat uiteindelijk door de vele botsende en schurende bewegingen, als zand het laagland bereikt. Door verschillen in temperaturen, verschillen in luchtdruk komt de lucht in beweging. Wind, storm en orkanen ontstaan, soms water soms vaste delen van steen met zich meedragend, dat grote steenformaties afbreekt en kleinere steenbrokken weer laat ontstaan. Water in barsten en spleten van gesteente gedrongen, zet in de winter uit en stukken van het gesteente springen af
Zand, een belangrijke grondstof:
Dit, al miljoenen jaren durend proces van mechanische, chemische, thermische afbraak, een proces van breken, schuren, slijpen en polijsten, heeft het zand doen ontstaan. Zand, dat door haar chemische en mechanische samenstelling gebruikt wordt in verschillende productie-processen, die voor de mens van belang zijn. Of het nu gaat om het maken van glas, cosmetica, wasmiddelen, lichtmetalen, halfgeleiders of het bouwen van huizen, zand is hier een belangrijk onderdeel van
In een volgend artikel zal verder worden ingegaan op de vindplaatsen, toepassingen van het zand in ons dagelijks leven en ook hoe belangrijk zand is bij de bescherming van het land tegen de stormen en zee.
Die Welt, Wikipedia, Quest, Michael Welland-University Press.Oxford, UK
