Montmartre, een fascinerende wijk met een rijke geschiedenis

Montmartre is een hoge heuvel in een wijk in Parijs, in het 18e arrondissement. De Butte, zo wordt de ca. 130 meter hoge heuvel genoemd, de butte beheerst de rive-droite, zoals de Eiffeltoren de rive-gauche domineert.  

 De geschiedenis van Montmartre

Tot in de 19^e eeuw was Montmartre een dorpje buiten Parijs, gebouwd tegen een heuvel (de Butte). Het 18 eeuwse Montmartre werd gedomineerd door kloosterlingen en kroegbazen, daartussen leefde een arbeidzame bevolking voornamelijk werkzaam als land-of ambachtslieden, molenaars of wijngaardhouders. Het dorpse verleden is terug  te zien aan de kronkelige straatjes en diverse molens ( bijvoorbeeld Moulin de Galette). De Galettes waren de specialiteit van de molenaarsvrouw, heerlijke warme koeken.

Eind 19^e eeuw lag de bebouwing van Parijs zo dicht tegen Montmartre aan, dat Montmartre een wijk van Parijs werd. In die tijd ontstonden ook de danscabarets en daaromheen een bonte verzameling kunstenaars, zoals Renoir, Henri de Toulouse-Lautrec, van Gogh en Satie.

Ontstaan van de naam Montmartre

Er zijn twee lezingen over het ontstaan van de naam.

• De naam zou afgeleid zijn van de Mons Martis (Marsberg). Genoemd naar de aan Mars gewijde tempel in de Romeinse tijd.
• Een andere lezing wil dat de naam is ontstaan uit de legende van de marteldood van 3 heiligen, in de derde eeuw aan de voet van een berg nabij Parijs. De berg zou hierna de Mons Martyrum genoemd zijn (berg der Martelaren). Door verbastering zou de naam Montmartre zijn ontstaan. Een van de straten die naar Montmartre leidt is de Rue des Martyrs.\

Basilique du Sacré  Coeur, de Heilig Hart Basiliek

Na de Frans-Duitse oorlog van 1870/1871 werd ter herdenking van de slachtoffers besloten tot de bouw van de Sacré-Coeur.  De bouw duurde van 1876 tot 1914. Omdat het bouwwerk van travertijn (dit materiaal stoot calcium uit) is gemaakt heeft de luchtvervuiling van Parijs weinig invloed op het witte uiterlijk.  De blanke basiliek beheerst het beeld van Montmartre en omgeving.

Cabarets van Montmartre

• Le Chat Noir (de zwarte kat)

Le Chat Noir is in 1881 opgericht door Rodolphe Salis, leider van een klein theatergezelschap. Het etablissement had zijn naam te danken ofwel aan een zwarte kat die Salis tijdens de inrichting op straat had gezien ofwel naar de illustraties die Salis had gemaakt bij het bekende verhaal The Black Cat van Edgar Allan Poe. Le Chat Noir had een bijzondere klantenkring, ondermeer Emile Zola en Aristide Bruant.  Erik Satie zat er aan de piano. Rodolphe Salis trad zelf vaak op als conferencier. Ook werd hier het Schaduwspel opgevoerd, een idee van de uitgever van het tijdschrift Le Chat Noir.

Bijna 15 jaar lang verscheen het gelijknamige blad met artikelen van onder meer Emile Zola en ilustraties van Henri de Toulouse-Lautrec.

Bescheidenheid behoorde niet de eigenschappen van Rodolphe Salis, zijn laatste woorden voor zijn dood in 1897 waren:

God heeft de wereld geschapen, Napoleon heeft het Legioen van Eer gesticht, ik heb Montmartre gemaakt.

Le Chat Noir was het eerste artistieke cabaret van Montmartre.   Eén van de artiesten die in le Chat Noir optrad was Aristide Bruant. Hij zou later het cabaret van Salis overnemen en herdopen in `le Mirliton`(rijmelarij)

Bruant gaat zich, na een moeilijke jeugd gekenmerkt door drankmisbruik door Bruant senior steeds meer verdiepen in Parijse dialecten, hij begint gedichten te maken in het argot (bargoens), zo ontstaan zijn eerste chansons. Hij werd wereldberoemd en maakte binnen-en buitenlandse tournees. Hij had geen tijd meer voor optredens in zijn eigen Mirliton.

In 1925 sterft Frankrijks grootste chansonnier op 74 jarige leeftijd.

Vreemd genoeg wordt Bruant  voornamelijk herinnerd als ontwerp van een schilderij van Toulouse-Lautrec, die hem afbeeldde in zijn kenmerkende kleding, grote hoed en rode sjaal, een knoestige stok in zijn hand.

• Le Moulin de La Galette

Tot 1872 was Moulin de La Galette in gebruik als molen. Daarna werd de tuin een soort speeltuin, er waren schommels, een draaimolen en zelfs levende ezeltjes, er stond een schiettent. Het was een speelparadijs voor kinderen en ouderen die hier weer kind werden. Een paradijs ook voor schilders als Renoir en de Toulouse-Lautrec.  Renoir schilderde hier in 1875 het meesterwerk  `Le Bal du Moulin de la Galette`De dorsvloer was dansvloer geworden , er kwam een beschutting tegen regenbuien en een muziektent. In het laatste decennium van de 19^e eeuw onderging La Galette weer een metamorfose, een lage rokerige zaal werd een modern danspaleis.

• Moulin Rouge, de rode molen

Waarschijnlijk het beroemdste danstheater.  De opening was op 6 oktober 1889, op het dak staat een grote rode imitatie windmolen.

De Moulin Rouge, vroeger vermaard om de extravagante shows. Inspiratiebron voor schilderijen en affiches van Henri de Toulouse-Lautrec. Zijn onsterfelijkheid dankt de Moulin Rouge dan ook voornamelijk aan de Toulouse-Lautrec.  Hier heeft hij de danseressen en de elegante Jane Avril onsterfelijk gemaakt.

Henri de Toulouse-Lautrec, geboren als graaf  met het uiterlijk van een kreupele dwerg was een begenadigd kunstenaar en  verslaafd aan het nachtleven van Montmartre. De Moulin Rouge is de achtergrond voor veel  boeken en schilderijen, waaronder de roman van Pierre La Mure over het leven van de Toulouse Lautrec.

Na 1900 is de roem van de Moulin Rouge gaan tanen. Tijdens de eerste wereldoorlog  werd het door brand verwoest maar werd herbouwd en in 1921 heropend, maar kwam later in gebruik als bioscoop. In een nieuw gebouw, naast de molen, is geprobeerd de oude glorie te herstellen met cancandanseressen, een spiegelkabinet en affiches van Lautrec.

De aantrekkingskracht van Montmartre bestaat vooral uit de rijkdom aan contrasten. De liefde heeft Montmartre gekenmerkt , de devote liefde voor de Moeder Gods en de liefde van de prostituees en hun klanten.

Ook de kunst is een kenmerk van Montmartre, de grote kunstenaars van vroeger zijn er niet meer, maar op Place du Tertre kunnen de toeristen nog altijd schilderijen en tekeningen kopen of zichzelf laten vereeuwigen door een van de vele kunstenaars.

Montmartre, van tempel tot tingeltangel van Rits Kruissink, 1960