Het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam in Nederland langzaam op gang. Ik ga een beeld schetsen hoe het verzet zich in de loop van de oorlog heeft ontwikkeld. Dit zal ik doen in verschillende delen. In het eerste deel heb ik een algemeen beeld van de Tweede Wereldoorlog geschetst.  In dit deel zal ik het hebben over het begin van het verzet en het symbolische verzet. Vervolgens ga ik in op het polemisch verzet gevolgd door een uitwerking van defensief verzet. En ten slotte zal ik wat vertellen over het offensief verzet. 

Van bezet naar verzet

De eerste maanden van de bezetting is er nauwelijks verzet geweest. De overgrote meerderheid van het volk vond dat er niets was om je tegen te verzetten. Minister-president de Geer raadde ons vol enthousiasme aan om met de bezetter samen te werken.

De gevolgen van de bezetting werden geleidelijk zichtbaar; er kwam steeds meer onvrijheid en meer gelijkschakeling. Het zorgen voor gelijkschakeling was een taak van rijkscommissaris dr. A. Seyss-Inquart. Hij had de opdracht Nederland om te vormen tot een nationaalsocialistische staat die deel uit zou gaan maken van het Grootgermaanse Rijk. De nationaalsocialistische revolutie zou een eind maken een de parlementaire democratie.

Volgens een schatting van prof. Dr. L. de Jong zijn slechts zo’n 25.000 Nederlanders tijdens de oorlogsjaren actief geweest in het verzet.

Belangrijk voor het creëren van een klimaat dat gunstig was voor het verzet, was het feit dat zowel in Nederland als in België de brede massa van de bevolking zich niet gewonnen gaf aan het nationaalsocialisme.

Symbolisch verzet

Zodra koningin Wilhelmina in Londen was aangekomen, riep zij het Nederlandse volk op tot moed, volharding en verzet. Een van de antwoorden op deze oproep verscheen op de dag na de capitulatie, 15 mei 1940. Het was de eerste kettingbrief ten dienste van het verzet.

Deze kettingbrief was geschreven door Bernard IJzerdraat en ‘werd de Geuzenactie’ genoemd. Hij schreef zijn oproep vele malen over en verzond ze bij kennissen in Haarlem, bij zijn zoon in Schiedam en naar wat bekenden in het land. De Geuzenactie bestond uit het volgende: schrijf elk bericht twee of meer keer volledig over met verdraaid handschrift. Doe ongemerkt elk papiertje toekomen aan een betrouwbare Nederlander, die weer hetzelfde doet. Overal worden geheim agenten aangesteld.

Bernard werd al in het najaar van 1940 gearresteerd en met hem velen, ruim 200 man werden opgepakt. De Geuzen zijn de eerste geweest die Nederland wakker hebben geschud.

Nederlanders ontdekten hoe goed het voor hun gevoel van eigenwaarde was om openlijk uiting te geven aan hun liefde voor het vaderland en hun trouw aan Oranje. Mensen droegen speldjes en armbanden gemaakt van dubbeltjes of kwartjes.De afbeelding van Koningin Juliana was hierbij duidelijk zichtbaar. Men wilde hiermee zeggen Oranje zal Overwinnen. Van deze leus werden de beginletters, OZO, in het openbaar veel gebruikt om bijvoorbeeld koopwaar aan te prijzen. De EHBO droeg zijn rood-wit-blauwe embleem dat vroeger alleen bij bijzondere gelegenheden gedragen werd. In de zomer van 1940 en latere jaren werden enorm veel oranjekleurige goudsbloemen ingezaaid. Zo zijn er veel voorbeelden te noemen van anti-Duitse en anti-NSB gezindheid. Dit was een soort stilzwijgende overeenkomst. Er zat geen enkele ondergrondse verzetsorganisatie achter. De acties waren vaak individueel en bedoeld om de verzetsgeest van de bevolking wakker te schudden.

Voor de verdere ontwikkeling van het verzet zijn ook deze symbolische daden van belang geweest. Veel hinder ondervonden de nazi’s niet van deze daden van symbolisch verzet. Het had echter wel een grote invloed op de mentaliteit van de Nederlandse en Belgische bevolking. Daarom werden deze vormen van verzet snel verboden en bestraft.

 

[1]Dr. J. Buitkamp (1990). Geschiedenis van het verzet 1940-1945. Houten: Fibula. P. 13 – 14

 

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in