Haaien staan erom bekend dat ze gevaarlijk zijn en mensen aan kunnen vallen. Maar zijn ze wel zo gevaarlijk? Er zijn heel veel verschillende soorten haaien met verschillende gewoontes. Hoe meer mensen over haaien weten, hoe beter, en hoe minder kans op aanvallen.
Haaiensoorten
Er bestaan ongeveer 350 soorten haaien. Hieronder worden enkele haaiensoorten genoemd en beschreven.
De blauwe haai
De blauwe haai is een slanke en sierlijke haai, ongeveer vier meter lang en weegt rond de 150 kg. De rug is donkerblauw en de buik is wit. De blauwe haai leeft in warme zeeën. In de zomer wordt hij ook gezien in Scandinavië. Ze zwemmen vlak onder het oppervlak, vaak zwemmen ze achter vissersschepen aan om het visafval wat over boord wordt gegooid op te eten. Ze eten ook vissen en andere haaien.
De hamerhaai
Hamerhaaien zijn rond de 4 meter lang, wegen tussen de 200 en 600 kg en leven in alle oceanen, al worden ze het meeste gezien in de tropen. De hamerhaai heeft een platte en brede kop. De ogen zitten aan de linker en rechter uiteinden van de kop. Ze kunnen trillingen opvangen met hun kop, doordat ze een bredere kop hebben dan normale haaien hebben ze meer oppervlak waarmee ze die trillingen op kunnen vangen en zo weten ze waar hun prooi zich bevindt. Hamerhaaien eten vissen en ongewervelde dieren, zoals kwallen, weekdieren pijlinktvissen en schaaldieren. Er is bekend dat ze ook soms mensen aanvallen.
De walvishaai
De grootste haai is de walvishaai, welke wel 12 meter lang kan worden. Hij weegt ongeveer 7000 kg. Deze reus eet alleen plankton, dit doet hij door met zijn bek open te zwemmen. In zijn bek zitten baarden waar het plankton in blijft zitten, het water stroomt er via de kieuwen weer uit. De walvishaai is een bedreigde diersoort omdat er olie in zijn vetlaag zit. Hierdoor wordt er veel op gejaagd. Ze komen voor in tropische oceanen.
De citroenhaai
Deze haai wordt gemiddeld 3,4 meter lang en weegt 185 kg. Ze zijn geel/bruin van kleur. Hij komt voornamelijk voor aan de kust van de Atlantische Oceaan en kan ook in brak en zuurstofarm water leven. De citroenhaai eet vissen, schelpdieren en schaaldieren.
Doornhaai
Doornhaaien hebben hun naam te danken aan de stekels op hun rugvinnen welke in verbinding staan met gifklieren. Ze leven in bijna alle zeeën op de wereld. Ze zwemmen in groepen met haaien van hetzelfde geslacht. Ze worden 1 meter lang, wegen 5 tot 9 kilo en eten voornamelijk vis.
De tanden
De verschillende soorten haaien zijn te herkennen aan de vorm van hun tanden. Ze hebben allemaal tanden met een vorm die past bij het voedsel wat die haaiensoort eet.
L-vormige tanden, zoals die van de tijgerhaai, zagen door huid, botten en spieren. Ze kunnen er ook de schilden van schildpadden mee open breken. De haai schudt zijn kop heen en weer waardoor de tanden als een soort zaag werken.
De luipaardhaai heeft juist weer kleine, scherpe tandjes waarmee hij vis, inktvis en schaaldieren eet.
De port jacksonhaai heeft kleine, scherpe tanden waarmee hij vis kan vangen en brede maaltanden waarmee hij schaaldieren kan openbreken.
De zuighaai heeft erg grote tanden waarmee hij ronde stukken vlees uit bijvoorbeeld dolfijnen en walvissen snijdt. Deze haai is zelf maar 50 cm lang.
Een witte haai heeft twee typen tanden. In de bovenkaak zitten driehoekige tanden die vlees kunnen snijden. In de onderkaak zitten lange en puntige tanden waarmee de haai de prooi vast houdt.
Er zijn haaien waarbij de tanden veranderen naarmate ze ouder worden, omdat ze dat op andere prooien gaan jagen. Haaien hebben meerdere rijen tanden, als de haai een tand verliest schuift de tand die erachter stond naar voren zodat er weer een nieuwe tand op die plaats komt.
De huid
Haaien hebben geen schubben, maar huidtandjes. Hierdoor zijn ze zeer gestroomlijnd. De huid voelt aan als schuurpapier, hier werd het vroeger ook voor gebruikt.
In de huid van de snuit zitten putjes waar hele gevoelige zenuwen in zitten. Dit heten de ampullen van Lorenzini. Hiermee voelen ze door kleine trillingen en elektrische signalen door de zenuwbaan van de prooi waar deze zich bevindt.
De ogen
Als haaien aanvallen schuift er een membraan voor hun ogen waarmee ze voorkomen dat het oog beschadigt. Haaien die in ondiep water leven hebben een klein oog met een smalle verticale pupil. Haaien die in dieper water te vinden zijn hebben grote ronde pupillen. Sommige soorten hebben glanzende plaatjes achter in hun ogen die licht verzamelen waarmee ze in diep, donker water kunnen zien. Ze hebben ook donkere membranen die ze voor die plaatjes schuiven als ze naar de oppervlakte zwemmen om te voorkomen dat ze verblind worden.
Het leefgebied
In alle oceanen en zeeën en op alle dieptes leven haaien. Sommigen, zoals zoetwaterhaaien, zwemmen zelfs in rivieren en meren. Walvis- rif- en verpleegsterhaaien zijn tropische soorten die alleen in warm water voorkomen. Koudwaterhaaien leven vaak in heel diep water. Een paar soorten leven in extreem koud water, zoals de groenlandse haai. Die leven rond de poolcirkel. De oceanische witpunthaai zwemt in diepe, open oceanen die in tropische en subtropissche gebieden liggen. De Galapagoshaai komt, zoals de naam al doet vermoeden, voor rond de Galapagos Eilanden, welke bij de evenaar liggen. Ze komen ook voor bij tropische eilanden in de Grote-, Atlantische- en Indische Oceaan.
Haaien uit een ei
Haaien kunnen op twee manieren hun jongen ter wereld brengen. De meesten baren jongen die al ademen. Anderen leggen eieren, zo groeien en ontwikkelen de jongen zich buiten het lichaam.
Hondshaaien en kathaaien leggen hoornkapsels. In ieder hoornkapsel zit één jong. Ze worden niet door de moeder verzorgd of beschermd, het jong wordt alleen beschermd door het stevige omhulsel.
Het hoornkapsel van een hoornhaai heeft een spiraalvormige rand. De moederhaai draait de hoornkapsels met haar bek in een rotsspleet. De jonge haai heeft speciale schubben op zijn snuit en borstvinnen om uit het hoornkapsel te komen.
De tijd die een haai nodig heeft om zich te ontwikkelen en uit het ei te komen ligt aan de temperatuur van het water. Hoe warmer het water is, hoe sneller de ontwikkeling gaat. In warm water duurt het gemiddeld 7 maanden en in koud water 10 maanden.
Geboorte haai
De meeste haaien worden als ontwikkelde, ademende jongen geboren. De embryo's groeien echter op verschillende manieren. Jonge verpleegsterhaaien en walvishaaien komen uit het kapsel als ze nog in het lichaam van hun moeder zitten. Hier groeien ze verder tot ze geboren worden. Bij o.a. blauwe haaien groeien de embryo's in de baarmoeder. Ook de groeitijd kan verschillen. Bij verpleegsterhaaien duurt het 5 maanden en bij franjehaaien maar liefst 2 jaar. Sommige embryo's eten onbevruchte eieren in de baarmoeder, jonge zandhaaien eten elkaar op.
Bij sommige soorten gaat de ontwikkeling van de embryo's net als bij zoogdieren. Eerst heeft elk embryo zijn eigen voedselvoorraad in een dooierzak, maar wanneer deze op is verandert de zak in een placenta die zich aan de baarmoederwand hecht. Voedingsstoffen en zuurstof gaan van de moeder door de placenta en de navelstreng naar het embryo. Afvalstoffen gaan de andere kant op.
Haaien en mensen
Haaien hebben een slechte reputatie omdat ze mensen aanvallen. Dit gebeurt echter maar een paar keer per jaar. Gelukkig is de houding van mensen aan het veranderen nu ze steeds meer over haaien te weten komen. Nu bestuderen mensen haaien vanuit een veilige kooi of, wat steeds vaker gebeurt, zonder bescherming in de open zee.
Anti-haaiennetten beschermen veel Zuid-Afrikaanse en Australische stranden, maar helaas kunnen de haaien er ook in verstrikt raken en dood gaan. Deze netten vangen ook niet alleen haaien maar ook dolfijnen en schildpadden. Er wordt nog steeds gezocht naar een minder schadelijke manier om de kans op haaienaanvallen te verminderen.
