In zijn eerste drieduizend jaar was tea puur Chinees. Maar vandaag drinkt de gemiddelde Brit zes kopjes per dag per persoon, concurrerend met de Chinezen als 's werelds grootste theedrinkers. Hoe is het mogelijk dat een dergelijke exotische substantie symbool is komen te staan voor het Verenigd Koninkrijk? Om deze vraag te beantwoorden, zal ik eerst een korte geschiedenis van thee geven, met de focus op hoe thee in Engeland terechtkwam. Daarna zal ik analyseren hoe de Britten thee aangepast hebben aan hun cultuur en ten slotte hoe thee nog steeds wordt gedronken in het huidige Verenigd Koninkrijk.
Zoals gezegd in de introductie, is thee ontstaan in China. Volgens de legende werd het voor de allereerste keer gedronken in 2737 v.C., door de Chinese keizer Shen Nung. Hij zat onder een boom toen er enkele blaadjes van deze boom in zijn water waaide, waardoor er per ongeluk thee gecreëerd werd. Het was pas in de tweede helft van de zestiende eeuw, toen de Europeanen de wereld gingen verkennen, dat thee voor het eerst geïmporteerd werd. En zelfs toen duurde het nog even voordat alle Britten het begonnen te drinken. Verrassend genoeg was Engeland het laatste Europese land dat veroverd werd door thee, maar het waren wel de Engelsen die thee populair maakten. De East India Company plaatste haar eerste theebestelling in 1664: 100 pond China tea, verzonden vanaf Java.
Misschien kan het grote succes van thee verklaard worden door het feit dat deze drank in staat is geweest zichzelf aan te passen aan de culturen die het tegenkwam. Thee vereist soms een lang bereidingsritueel, waardoor een inventiviteit wordt gestimuleerd die de vrije expressie van individuele smaak bevordert. Dit verklaart hoe thee een drank heeft kunnen worden die zo sterk geassocieerd wordt met Verenigd Koninkrijk. De thee zelf is niet typisch Brits, maar de ceremonie eromheen wel. Door het simpelweg te vergelijken met andere culturen, zoals de uitgebreide en gesystematiseerde theeceremonie in Japan of de veel lossere ceremonie in China, wordt aangetoond hoe thee zich aan heeft kunnen passen aan culturen via zijn tradities en ceremonies.
Dus hoe ziet de Britse theetraditie eruit? Thee werd snel een belangrijk deel van de Britse samenleving op alle niveaus als een teken van goede smaak. Het veranderde zelfs grondig het dagelijks leven aangezien de dag werd georganiseerd rond “theetijd”. Toen thee voor eerst naar Engeland gebracht werd in de zeventiende eeuw, was de fundering gelegd voor thee om de favoriete drank te worden van het VK. Zoals altijd met culturele veranderingen, werd thee geïntroduceerd door de aristocratie. Het was de buitenlandse prinses Catherine van Braganza die theedrinken naar het Engelse koningshuis bracht en zij zette de trend voor de drank onder de Engelse aristocratie in de zeventiende eeuw. De mode verspreidde zich snel voorbij deze elite naar de middelste en lagere klassen en het werd een populaire drank in (vreemd genoeg) de Londense koffiehuizen. Volgens Brochard was het dankzij het succes van deze koffiehuizen dat de lagere klassen ook relatief vroeg toegang hadden tot thee. Omdat theedrinken van de hogere naar de lagere klassen sijpelde, verdubbelde de theeconsumptie, en de theerage tijdens de tweede helft van de achttiende eeuw leidde tot de creatie van “tea gardens”. Britten van allerlei achtergronden konden van deze verfijnde tuinen genieten, waar ze konden nippen aan een kopje thee, vergezegeld door brood, boter, cake of een sandwich. Het was in 1840 dat de zevende hertogin van Bedford de “afternoon tea” uitvond, wat thuis moest worden genuttigd om vier uur (vijf uur in de twintigste eeuw). Dit was een manier om de onvermijdelijke honger tussen lunch en avondeten te stillen. Het werd zo populair dat het het verval van tea gardens veroorzaakte en het werd een belangrijk aspect van de Britse manier van leven.
Die afternoon tea was “een aangenaam maar strikt gereguleerd huwelijk van goede smaak, verfijning en gezelligheid”. Men kleedde zich comfortabel maar elegant en een mooi tafelkleed en porseleinen of zilver theeservies waren ook nodig. De melk werd in het kopje gegoten voor de thee en de thee zelf moest van India of Ceylon komen, wat werd beschouwd als de enige twee gepaste theesoorten. De maaltijd bij de thee bestond uit sandwiches, toast met kaneel, amandelkoekjes, scones, jam en verschillende soorten cakejes. Al snel werden “cream teas” modieus, waarbij de thee begeleid werd door verse, gestolde room. Lokale tradities doken op in alle hoeken van het koninkrijk. In Cornwall bijvoorbeeld, werd het gebruik van suiker verbannen als een manier om de slavernij in West-Indië te ontmoedigen. Op het platteland en in de middelste en lagere stedelijke klassen, werd de vier-uursthee meer dan een eenvoudige pauze; het evolueerde naar een stevige maaltijd, wat uiteindelijk bekend werd als “high tea”, niet te verwarren met de veel lichtere “afternoon tea”.
Vandaag de dag raken veel theegerelateerde tradities in Verenigd Koninkrijk in verval. Kantooruren, nieuwe technologie, aankomst van vrouwen in de beroepsbevolking en nieuwe dieeteisen hebben de eet- en drinkgewoonten sterk veranderd. Automatische drankautomaten hebben de pauze veranderd in het binnengieten van een of ander brouwsel, gebalanceerd op de hoek van het bureau, op een onbepaald tijdstip van de dag. De traditie van “high tea” wordt nu alleen gevonden in het landelijke noorden van Engeland en in Schotland. De Ieren en de Britten blijven echter de kampioen theedrinkers, ook al is hun gemiddelde consumptie per hoofd op hetzelfden iveau gebleven of zelfs licht gedaald.
In conclusie kan er uit de bovenstaande analyse afgeleid worden dat het niet de thee is die typisch Brits is, maar de theetradities en -ceremonies. Thee kwam voor het eerst naar Verenigd Koninkrijk in de zeventiende eeuw. Daarna begon de aristocratie het te drinken en vandaaruit namen andere klassen het over. Hoewel thee eerst gedronken werd in koffiehuizen en tea gardens, vond de drank uiteindelijk zijn weg naar ieder huishouden, waar het een deftige sociale gelegenheid werd. De traditie van “vier uur theetijd” was zo populair dat het een belangrijk aspect werd van de Britse manier van leven. Ook al zijn veel theegerelateerde tradities aan het aftakelen in Verenigd Koninkrijk, dat is nog steeds niet genoeg om ze van hun positie als “kampioen theedrinkers” te stoten. Ochtend, middag, namiddag, avond: alle tijd is theetijd.
Bibliografie
“A Connoisseurs Guide.” The Book of Tea. Ed. Anthony Burgess. Parijs: Flammarion, 1992. 241-252. Print.
“A Social History of the Nation’s Favourite Drink.” Tea. United Kingdom Tea
