Elk jaar wordt op 29 oktober in Turkije de ‘dag van de republiek’ gevierd: Cumhuriyet Bayramı. Op deze dag wordt herdacht dat op 29 oktober 1923 de republiek Turkije is opgericht. Mustafa Kemal Atatürk werd de eerste president van Turkije en bleef dat voor vijftien jaar.
VOORGESCHIEDENIS
Het begin van de twintigste eeuw was een zware tijd voor het Ottomaanse Rijk. Tijdens de Balkanoorlogen (1912-1913) werden de Ottomanen van de Balkan verjaagd. De Duitsers zagen een bondgenootschap met Turkije wel zitten. De Ottomanen konden de Zwarte Zee afsluiten en op die manier konden de Russen de Middellandse Zee niet meer bereiken en konden er bijvoorbeeld geen voorraden en vijandelijke troepen vervoerd worden. In 1913 stuurde Duitsland een militaire missie naar Turkije om het Turkse leger te reorganiseren en op 2 augustus 1914 sloot Duitsland een verbond met het Ottomaanse Rijk. Een dag later brak de Eerste Wereldoorlog uit, toen Duitsland België binnenviel.
Met Duitse hulp weerstonden de Ottomanen een Britse aanval op de Dardanellen in 1915 -1916. De grote held tijdens deze gevechten was Gazi Mustafa Kemal Pasja. Nadat Duitsland, Oostenrijk, Hongarije en het Ottomaanse Rijk de oorlog verloren hadden, werd in 1920 een verdrag gesloten met de overwinnaars (de Vrede van Sèvres) en de Ottomaanse regering stond veel gebied af aan de Europeanen. Mustafa Kemal beschouwde dit als verraad en hij verdreef de Ottomaanse regering. Daarna verdreef hij tijdens de Turkse onafhankelijkheidsoorlog ook de buitenlandse strijdmachten uit Turkije en richtte in 1923 de republiek Turkije op.
HOE HET VERDER GING
Eén van de belangrijkste speerpunten van het nieuwe beleid van Mustafa Kemal was het instellen van een seculiere staat: godsdienst en staat moesten strikt gescheiden zijn. Hij ontbond het kalifaat, de wereldlijke leiding van de islam. Het juridische systeem werd helemaal omgegooid en alle islamitische wetten verdwenen. Daarvoor in de plaats kwamen wetten naar Europees model. Alle burgers in Turkije kregen gelijke rechten, ook vrouwen kregen bijvoorbeeld stemrecht en dat was eerder dan in veel Europese landen het geval is. Het Arabische schrift verdween en traditionele kleding werd verboden. Mannen mochten de Turkse fez, een rood rond petje, niet meer dragen. Andere islamitische kledingstukken, zoals de boerka en hoofddoek, werden in openbare gebouwen verboden.
In 1935 werd in plaats van de vrijdag, de zondag als nationale rustdag ingesteld. Ook werd de wet aangenomen dat iedereen een achternaam moest hebben. Het parlement koos een naam voor de president: Atatürk, vader der Turken.
Zijn laatste jaren als president wijdde Atatürk vooral aan het versterken van de banden met de buurlanden en het westen. Mustafa Kemal Atatürk overleed op 10 november 1938 maar zijn naam, zijn foto en zijn woorden zijn nog altijd duidelijk aanwezig in het huidige Turkije.
DE VIERING VANCUMHURIYET BAYRAMI
De dag van de republiek is een vrije dag voor personeel dat werkt bij de overheid en semi-overheid. Kantoren en scholen en andere openbare instellingen zijn die dag gesloten en in de stadions worden herdenkingsceremonies gehouden. De programma’s in de stadions zijn verschillend en er vinden bijvoorbeeld culturele en folkloristische activiteiten plaats. Ook kinderen kunnen aan deze activiteiten deelnemen.
