Ieder mens heeft ontzettend veel genen in het lichaam. Als in één van deze genen een verandering (mutatie) optreedt, spreek je van een genmutatie. Een mutatie in het BRCA-1 of BRCA-2 gen leidt tot een sterk verhoogd risico op borst- en eierstokkanker. Wat is de functie van de BRCA genen eigenlijk? En wat gebeurt er precies bij een mutatie in één van deze genen? In dit artikel komt vooral het BRCA-1 gen aan bod.
Wat is BRCA?
BRCA is een verzamelnaam voor twee genen; BRCA-1 en BRCA-2. Deze namen zijn afkortingen voor BreastCancer-1 en BreastCancer-2. Uit de naam kun je al opmaken dat de genen iets te maken hebben met borstkanker.
Iedereen heeft BRCA genen in zijn of haar lichaam. In families, waarin veel borstkanker en eierstokkanker voorkomt, wordt vaak gezocht naar een mutatie in één van de BRCA genen. Deze mutatie verhogen de kans op borst- en eierstokkanker aanzienlijk. Vooral voor vrouwen is dit zeer vervelend, maar ook voor mannen is dit belangrijk om te weten. Mannen hebben namelijk ook een (kleine) kans op borstkanker. Daarnaast kunnen ze de genmutatie doorgeven aan eventuele kinderen.
BRCA-1 en BRCA-2 behoren tot de tumorsupressorgenen (letterlijk: tumor-onderdrukkende genen). Tumorsupressor-genen produceren een eiwit dat de celdeling verhindert, waardoor ongecontroleerde deling van de cellen tegengegaan wordt. Ze voorkomen dus simpel gezegd het ontstaan van tumoren.
In normale cellen zorgen de twee BRCA genen dat het DNA in de cel stabiel blijft en gaan ze ongecontroleerde celdeling tegen. Als sprake is van mutatie van één van deze genen, werkt dit proces niet. De kans dat de cellen dan ongecontroleerd gaan delen is ineens erg groot. Dit uit zich in een sterk verhoogde kans op borstkanker en een verhoogde kans op eierstokkanker.
BRCA type 1 mutatie
BRCA1 maakt normaalgesproken de code voor een eiwit, dat samen met andere eiwitten het eiwitcomplex BASC (BRCA1-Associated genome surveillance complex) kan vormen. Dit is een complex dat opzoek gaat naar DNA-schade in je chromosomen. Hierdoor werkt BRCA1 dus mee aan het herstellen van DNA-schade. Het complex werkt vooral bij het herkennen en herstellen van dubbelstrengse breuken in het DNA. In een ‘dubbelstrengse breuk van het DNA’ zijn de twee strengen in een DNA-molecuul van elkaar gescheiden.
Het is niet zo dat er slechts één mutatie van het BRCA1 gen leidt tot een verhoogd risico op borstkanker en eierstokkanker. Er zijn al honderden mutaties gevonden die het risico op kanker verhogen. Voorbeelden van deze mutaties zijn:
· Kleine afwijkingen van één of enkele baseparen, die zorgen voor een te vroeg stopcodon.
· Kleine afwijkingen van één of enkele baseparen, die een aminozuur veranderen waardoor het eiwit zijn functie verliest.
· Deleties (mutaties waardoor de hoeveelheid DNA afneemt)
· Duplicaties (verdubbeling van de DNA-sequentie (sequentie=nucleotidevolgorde)
· Overige herschikkingen in het DNA, die erg complex zijn.
Al deze mutaties leiden tot functieverlies van het gen. Uiteraard heeft ieder DNA-molecuul twee identieke kopieën van het BRCA1 gen. Er is altijd maar één kopie uitgeschakeld. Het is nog niet bewezen in onderzoek, maar er wordt sterk vermoed dat de kanker ontstaat als het andere kopie van het gen ook wordt uitgeschakeld. Er is dan dus sprake van opvolgende mutaties, waardoor eerst het ene deel van een gen uitgeschakeld wordt, en daarna het andere. Dit wordt ook wel de Knudson Hypothese genoemd.
De kans dat een vrouw met een mutatie in één van haar twee kopieën van BRCA1 borstkanker krijgt, is ongeveer 60-80%. Voor eierstokkanker is de kans ongeveer 30-60%.
