De definitie van liegen is: dingen vertellen die niet waar zijn. Het algemene gevoel is dat liegen fout is. De overtuiging is dat de leugen zich tegen de leugenaar keert. Hiervan getuigt een aantal spreekwoorden: `Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel`. Een wat minder bekende maar leuke: Leugens hebben korte benen`. De betekenis van beide spreekwoorden is overigens hetzelfde.
Liegen in meerdere verschijningsvormen
Wij zijn allemaal keurige mensen en we houden niet van liegen. Toch doen we het. Bewezen is dat de meesten van ons het zelfs een aantal malen per dag niet zo nauw nemen met de waarheid. De ene leugen is de andere niet, Liegen doet zich voor in diverse gradaties en hoedanigheden:
- leugentje om bestwil
- pathologisch liegen
- confabulatie
- pseudologica fantastica
Leugentje om bestwil, maatschappelijk aanvaard
Een leugentje om bestwil kan bedoeld zijn om iemand te sparen voor een kwetsende waarheid. Het is niet tactvol een goede vriendin die dolgelukkig haar nieuwe outfit komt showen, te vertellen dat de kleur haar niet staat en dat het nieuwe setje haar dik maakt.
Een leugen om bestwil kan ook verteld worden om gezichtsverlies te voorkomen. Het is nu eenmaal niet makkelijk toe te geven dat je iets niet weet.
Het kan ook zijn dat de situatie erom vraagt een leugen om bestwil te vertellen. Bijvoorbeeld omdat je de waarheid niet door de telefoon wilt vertellen.
Pathologisch liegen
Voor een pathologische leugenaar is liegen een levensstijl. De pathologische leugenaar heeft een onbeheersbare drang om te liegen en kan hierdoor in ernstige problemen komen. Pathologisch liegen kan een symptoom zijn van verschillende psychische aandoeningen, zoals ASPS, Antisociale Persoonlijkheidsheids Stoornis. Bij ASPS is er structureel sprake van gebrek aan respect voor anderen en het schenden van rechten van anderen. De pathologisch leugenaar is zich bewust van het feit dat hij liegt.
Uitgangspunt is dat een pathologisch leugenaar leugens vertelt met voorbedachten rade. Hij liegt om aandacht te krijgen of om er beter van te worden.
Confabulatie
Confabulatie is verwant aan pathologisch liegen. Confabulatie is het vertellen van verzinsels of van echte gebeurtenissen die verfraaid en overdreven worden.
We zien dit verschijnsel ook wel bij beginnende dementerenden. Omdat de herinnering mensen in de steek laat worden leemten in het geheugen opgevuld met verzinsels. In dit geval dienen de leugens om het dementeringsproces te maskeren en de angst hiervoor weg te nemen.
Confabulatie kan een bewust of een onbewust proces zijn.
Pseudologica phantastica of pseudologica fantastica.
Pseudologica komt van de Griekse woorden pseudos (vals) en logos (woord) en duidt een ziekelijke vorm van liegen aan.
We kennen allemaal het verschijnsel zaken voor onszelf beter voor te stellen dan ze zijn. Als een tijdelijk arbeidscontract niet verlengd wordt kunnen we onszelf vertellen dat deze baan toch niet was wat we zochten. Als we dit vaak genoeg doen, gaan we er vanzelf in geloven. Dan wordt de leugen onze waarheid.
Voor de pseudologische leugenaar loopt dit proces uit de hand.
Een afgehaakte medisch student bijvoorbeeld kan zichzelf en zijn omgeving wijsmaken dat hij arts is.
De pseudologische leugenaar gelooft in zijn eigen leugens en zal elk middel aangrijpen om zijn verhalen te ondersteunen. Hij kan brieven vervalsen om zijn beweringen te staven. Hij gebruikt ook middelen die makkelijk te controleren zijn waardoor ze door de mand vallen. Als dit gebeurt, ligt de verklaring klaar en is de volgende leugen geboren.
Leugens worden voor buitenstaanders aldoor herhaald, door het zelfvertrouwen waarmee de leugens verteld worden zal een groot aantal mensen zijn verhalen geloven.
Pseudologische leugenaars kunnen charmante en charismatische mensen zijn. Ze kunnen zich in een groep, bijvoorbeeld op de werkvloer, geruime tijd staande houden en populair zijn. Als de leugens aan het licht beginnen te komen is het gauw gedaan met de acceptatie en is het tijd op zoek te gaan naar een nieuwe baan, een nieuwe hobby en een nieuwe woonplaats.
voorbeeld
Wat te denken van een jonge zakenvrouw die een belangrijke afspraak met een klant vergeet. Dat kan ons allemaal overkomen. We zullen dan allemaal wel eens een leugentje om bestwil vertellen. Deze vrouw belt snikkend op en heeft als excuus dat ze net gehoord heeft dat ze borstkanker heeft. De klant vergeeft haar natuurlijk meteen en leeft zo mee dat hij haar chef belt. Chef ongerust, collega´s in paniek. De vrouw laat zich alle belangstelling aanleunen, noemt zelfs de naam van het ziekenhuis en de behandelende arts. Vervolgens is ze na een tijd op miraculeuze wijze genezen.
Dit kan natuurlijk uitkomen, iemand kan bekend zijn met iemand die in het betreffende ziekenhuis werkt.
Als we als collega´s niet bekend zijn met het feit dat de vrouw aan pseudologica fantastica lijdt zullen we haar deze glasharde leugen niet vergeven en kan zij zich in haar huidige werkkring niet meer handhaven.
Samengevat : diverse vormen van liegen
- Het zogenaamde leugentje om bestwil is een algemeen aanvaarde vorm van liegen, bijvoorbeeld om te voorkomen dat mensen gekwetst worden.
- Pathologisch liegen is een onbeheersbare drang om te liegen en kan een symptoom zijn van psychische aandoeningen. De leugenaar is zich bewust van zijn leugens.
- Confabulatie is een psychische aandoening waarbij verhalen verfraaid worden en leemtes in verhalen op te vullen. De patient gelooft zijn eigen verhalen.
- Pseudologica fantastica is een ziekte, waarbij de patient probeert een nieuwe identiteit te scheppen, hij gelooft in zijn eigen verzinsels en raakt erin verstrikt..
Pathologisch liegen, confabulatie en pseudologica fantastica zijn psychische aandoeningen waarbij specialistische hulp nodig is.
