Vaardigheden voor innovatie – Het bedrijfsleven en buitenschools leren

Een experiment in Dublin, 2012; vraag aan jonge kinderen: 'wat is het allerbelangrijkste om te veranderen in de wereld'? Wat denk je? Meer speeltjes, minder school? We weten wel beter. Een eind aan de honger in de wereld, geen luchtvervuiling meer, geen oorlog meer, dat niemand familie en vriendjes verliest, genezing voor kanker, sparen van de regenwouden. Jonge kinderen zijn bezig met 'de grote vragen van de wereld'. Toch is er in schoolprogramma's weinig dat deze natuurlijke nieuwsgierigheid voedt. Zonder aanmoediging en 'koestering' glijdt deze snel weg en verdwijnt de basis voor het onderwijs dat we straks hard nodig hebben.

1.       Vaardigheden voor de 21^e eeuw

1.1.       Signalen uit het bedrijfsleven: onderwijs voor innovatie

Hasso Plattner, de grondlegger van SAP -het oorspronkelijk Duitse softwarebedrijf van wereldklasse- stichtte met eigen kapitaal het 'Harold Plattner Institute of Design' aan Stanford University in Californië. Plattners ervaring in SAP bracht hem tot de conclusie dat kinderen op school niet de vaardigheden leerden die in de komende decennia nodig waren. Daarin stond hij niet alleen. Ook Microsoft, Intel en Cisco brachten fondsen bijeen voor onderzoek naar vaardigheden voor de 21^e eeuw. 'Design Thinking' staat voor denken dat innovatie centraal stelt. Je kunt bedenkingen hebben bij de invloed die het bedrijfsleven wil hebben op het onderwijs. Anderzijds, kijk eens naar de snelle ontwikkeling van de technologie, de complexiteit van alledag, de verkorting van de levenscyclus van producten en diensten, concurrentiedruk overal. Innovatieve vaardigheden zijn essentieel om te overleven in een steeds veranderende omgeving, voor bedrijven maar evengoed voor het leven en werken als een land, als een overheid en als een individu. Zonder innovatie geen vooruitgang en zonder creatieve mensen die met verandering kunnen omgaan geen innovatie.

1.2.       Wat zijn 'vaardigheden voor de 21^e eeuw'?

Eerst dit: er wordt veel over nagedacht, gecongresseerd en gepubliceerd. Over twee zaken begint overeenstemming te ontstaan. We redden het niet langer met toetsbare kennis. Het onderwijs is gericht op dit cognitieve vermogen. Niet dat dit niet meer nodig is maar je kunt nu eenmaal alleen testen op vaststaande kennis en dat is onvermijdelijk kennis van 'gisteren'. Voor innovatie zijn ook nodig: een affectieve, morele houding en praktische, instrumentele vaardigheden. In onderwijstermen: elk kind doorloopt het schoolprogramma van nu, krijgt stimuli voor het artistieke en creatieve en gaat op jonge leeftijd ook techniek waarderen.

1.3.       Hoe ziet 'Design Thinking' er uit?

Literatuur en experimenten, uit alle windstreken, leren het volgende. Leg kinderen een concreet probleem voor, dat ze kunnen oplossen (ontwerp een nieuw klaslokaal, een zorgrobot, een vrachtauto voor de binnenstad).  Vervolgens voltrekt het leren zich, in groepswerk, langs de volgende stappen: begrijpen, observeren, synthese, brainstormen, prototype en testen. Kinderen gaan er op uit om mensen te spreken die het probleem vanuit de praktijk kennen, ze verkennen het, maken een selectie van wat ze wel en niet nodig hebben voor een oplossing, bedenken allerlei oplossingen en besluiten samen welk prototype ze zullen maken. Bij het testen wordt ook geëvalueerd.

Basis 'Design Thinking'	Experimenteren op school	Unexpect

2.       Kan het onderwijs de uitdaging aan?

2.1.       Een formele structuur onmisbaar

De wetenschap, het bedrijfsleven en de maatschappij als geheel dringen aan op een onderwijs dat voorziet in de vaardigheden voor de 21^e eeuw. Totnogtoe is de school de enige plaats waar kinderen zulke vaardigheden kunnen opdoen, terwijl de school van nu daarop niet is ingericht. Een individuele onderwijzer of ouder staat met lege handen tegenover deze uitdaging, afgezien van eigen ervaring en goede wil. Voor onderwijs dat innovatie centraal stelt is een formele methode onmisbaar, hoe paradoxaal dat bij innovatie ook klinkt. Als kinderen 'zomaar' een robot of een nieuwe website gaan maken komen de gewenste vaardigheden niet tot stand. Vandaar dat een onderwijsreorganisatie en voor onderwijzers een leertraject nodig zijn, hetgeen vele jaren zou nemen. De vraag rijst of de maatschappij zich dat kan veroorloven en of er alternatieven bestaan.

2.2.       Is buitenschools leren een oplossing?

Kinderen brengen 1000 uur per jaar op school door; dan blijven er nog zo'n 4000 uur per jaar over. Kinderen brengen die tijd op allerlei manieren door maar een aanzienlijk deel met hun i-pad, waarop ze spelletjes spelen en met vriendjes communiceren. Stel dat er een veilige omgeving voor deze spelletjes zou zijn, en dat die op basis van een leertheoretisch concept voorzien in introductie in technologie en kunst, en stel vervolgens dat bedrijven in deze omgeving hun problemen voor zouden leggen aan kinderen? Zo'n omgeving vereist geen onderwijshervorming en kan organisch groeien. Een dergelijke omgeving bestaat nog niet maar mij zijn wel zulke initiatieven, waarin ouders een belangrijke rol spelen, bekend.

3.       Maatschappelijke voordelen

3.1.       Levenlang leren

De stappen van 'Design Thinking' sporen met willekeurig welk project: een reorganisatie, een aanpassing van een wet of een technische procesverandering. Eén van de sterke punten is de aansluiting bij het enorme probleemoplossende vermogen van kinderen, het plezier dat ze daarbij hebben en de contacten met het bedrijfsleven en de echte wereld. Groter is het voordeel dat kinderen straks sterk staan in situaties waarin ze een nieuwe vaardigheid of een nieuw beroep willen leren, of wat nog waardevoller is, zelf in hun professionele omgeving zulke nieuwe vaardigheden signaleren.

3.2.       Talentontwikkeling

Na jaren van voorbereiding is talentontwikkeling de hoofddoelstelling van het basisonderwijs. Is het het antwoord op de uitdagingen van de 21^e eeuw? Nog steeds worden kinderen onderscheiden naar cognitieve vaardigheden; beschikken ze er royaal over dan staat de weg open naar hogere vervolgopleidingen, zo niet dan naar lagere. Kinderen hebben meer dan één talent, mogelijk juist die, die in combinatie nodig en te ontwikkelen zijn. Aan High Tech High in San Diego (Calif., VS; ) bestaat een experiment dat talentonwikkeling stimuleert vanuit de vragen van de 21e eeuw: kunst, techniek en overdraagbare kennis. Het succes van dit initiatief reikt tot ver buiten de VS. Te hopen is dat vele initiatieven volgen.