Socrates is de eerste ethicus in de tijd van de Griekse Oudheid. Hij woonde in Athene en is 71 jaar oud geworden.
Drie Zeven van Socrates
Iemand liep naar Socrates met de woorden: Luister eens Socrates, ik moet je even vertellen hoe die vriend van je … Wacht even, onderbrak de wijsgeer hem, heb je dat wat je zeggen wilt door de drie zeven gezeefd? Drie zeven? vroeg de ander verbaasd. Ja goede vriend, drie zeven! Laten we eens zien of datgene wat je me te vertellen hebt, door de drie zeven kan gaan. De eerste zeef is de waarheid. Heb je jezelf ervan overtuigd of alles wat je me wilt vertellen waar is? Nee, het werd mij verteld en … Zo, zo, maar je hebt natuurlijk wel de tweede zeef gebruikt. Het is de zeef van het goede. Is dat wat je me wilt vertellen, zo het niet als waarheid is bewezen, dan toch op zijn minst goed? Aarzelend zei de ander: Nee, dat niet, in tegendeel … Hmm, hmm! onderbrak Socrates hem, laten we dan de derde zeef maar proberen en ons afvragen of het noodzakelijk is dat het aan mij verteld wordt, wat je zo opwindt. Noodzakelijk? …. … …, nou nee, dat niet bepaald. Nu dan, glimlachte de filosoof, als dat wat je me wilt vertellen, noch waar, noch goed, noch noodzakelijk is, begraaf het dan en belast noch jezelf noch mij ermee.
Socrates klassiek Grieks Atheense filosoof
Even nog iets over deze wijsgeer, Socrates. Deze man, die leefde van ongeveer 470 jaar voor Christus tot 399 jaar voor Christus, was een klassiek Grieks Atheense filosoof. Socrates ging op de markt van Athene in discussie met mensen op zoek naar de ware kennis. Hij kwam erachter dat de meeste mensen denken dat zij iets weten, maar eigenlijk geen idee hebben waarom ze bepaalde opvattingen hebben.
Socrates was in staat om via vragen de vaak niet juiste veronderstellingen van mensen aan het licht te brengen. Deze manier van vragen stellen staat nu bekend als de socratische methode.
Stichter westerse filosofie
Hij wordt gezien als een van de stichters van vooral de westerse filosofie. Toch is hij ook een raadselachtig figuur.
Zijn bekendheid heeft hij vooral te danken door de geschriften van zijn studenten Plato en Xenophon. Vooral Plato wordt beschouwd als de belangrijkste bron van informatie over het leven van Socrates. Socrates schreef zelf niets. Plato leerde Socrates kennen toen hij 20 jaar oud was. Hij liep op een dag met enkele rollen van zijn eigen werk onder de arm door Athene. Toen hij over de agora (= marktplaats) liep hoorde hij iemand praten die zijn aandacht trok. Hij ging op het groepje toehoorders rond die man af en zo ontmoette hij Socrates. Deze ontmoeting gooide zijn hele leven om en Plato begon de weg van Socrates te volgen en te bestuderen.
Enkele uitspraken van Socrates:
* Het is tijd om op te stappen voor mij om dood te gaan, voor jou om verder te leven; wie van ons de beste weg neemt, weet niemand buiten God.
* Hoe geringer onze behoeften, des te dichter naderen wij tot de goden.
* Ik weet slechts één ding: dat ik niets weet.
* Laat degene die de wereld in beweging wil zetten, eerst zelf in actie komen.
* Men moet eten om te leven, niet leven om te eten.
* Moet een man trouwen? Wat hij ook doet het zal hem berouwen.
Het bittere einde van Socrates
Socrates zette met zijn vragen bij veel mensen kwaad bloed. Hiervoor werd hij officeel veroordeeld. De aanklacht luidde: … wegens het verpesten van de jeugd en het ontkennen van het bestaan van de goden … Het vonnis was de doodstraf. Socrates koos voor het drinken van een gifbeker en wel met een gif dat een langzame werking had. Zo kon hij nog een tijd voor zijn leerlingen spreken, die bij de terechtstelling aanwezig waren.
Socrates beschouwde de dood als genezing van de doxa (= ongegronde kennis) en bevrijding van de soma (= het stoffelijke lichaam).
