De liquiditeitsval is een schrikbeeld van Centraal Bankiers, en doet zich voor bij extreem lage rentestanden en een stagnerende economie.
De liquiditeitsval
De liquiditeitsval is een macro-economisch fenomeen dat goed is beschreven in de modellen van Maynard Keynes. Het doet zich voor wanneer de centrale bank monetaire verruiming toepast zonder dat dit effect heeft op de rentestand of productie. Wanneer dit zich voordoet, heeft de financiële injectie geen effect. Aangezien monetaire verruiming (een financiële injectie) van de economie sinds de economische crisis een belangrijk instrument van de Europese Centrale Bank (ECB) is, is de liquiditeitsval een schrikbeeld voor centrale bankiers.
Oorzaak
Een liquiditeitsval ontstaat wanneer mensen verwachten dat er in de toekomst een negatieve ontwikkeling zal voordoen en daarom hun geld oppotten. Het doel van monetaire verruiming is dat mensen meer geld gaan uitgeven. Maar wanneer men in de (nabije) toekomst deflatie verwacht, zal men aankopen uitstellen tot de prijzen daadwerkelijk gedaald zijn. Ook onzekerheid over baan, of zelfs een oorlogsdreiging kunnen ertoe leiden dat mensen hun geld niet uitgeven maar opsparen. De liquiditeitsval komt veel voor wanneer de officiële rente bijna nul is en schommelingen in de geldvoorraad geen effect hebben op de reële economie.
Fisher
Hoewel de liquiditeitsval vooral wordt toegeschreven aan Keynes, kan worden gezegd dat het idee achter monetaire verruiming komt van een econoom genaamd Fisher. Fisher heeft een formule ontwikkeld die het fundament vormt van elk monetair beleid.
Volgens hem geldt dat M x V = P x T. Hierbij staat M voor de geldhoeveelheid (Money) en V voor de omloopsnelheid (Velocity). Aan de andere kant van de vergelijking staat P voor het prijsniveau (Price) en T voor de hoeveelheid handel (Trade). Uit de formule blijkt dat wanneer M stijgt, bij gelijkblijvende V, P of T moet stijgen. Bijvoorbeeld: als de hoeveelheid geld in omloop stijgt, terwijl mensen hun geld net zo hard uitgeven (oftewel: M stijgt, V is constant) dan zal de som van M x V ook stijgen. Omdat de formule in balans moet blijven, moet ook P x T stijgen. Dit kan door een toename van P en/of van T.
Voorbeeld: We beginnen met de uitgangssituatie in een fictief land, waar de geldhoeveelheid 10 miljard is, en de omloopsnelheid is gedefinieerd als 2. In dit land zijn de prijzen 4 en de hoeveelheid handel is 5. Let op dat de eenheden eigenlijk niet eens zo belangrijk zijn.
M x V = P x T
10 x 2 = 5 x 4
Door een beslissing van de centrale bank neemt de geldhoeveelheid toe met 2,5, terwijl de omloopsnelheid niet verandert.
M x V = 12,5 x 2 = 25.
Per definitie is ook P x T = 25. Bijvoorbeeld doordat T toeneemt naar 5. P x T = 5 x 5 = 25.
In dit voorbeeld heeft de beleidsstap van de bank het gewenste effect; door de toename van de geldhoeveelheid is de hoeveelheid handel toegenomen van 4 naar 5. Oftewel een stijging van de economie met 25%.
Maar, als sprake is van de liquiditeitsval, dan daalt V zodanig dat het effect van de grotere geldhoeveelheid tenietgedaan wordt. In het bovengenoemde voorbeeld zou dat overeenkomen met een V die daalt van 2 naar 1,6. In dat geval krijg je:
12,5 x 1,6 = 5 x 4
Niet alleen rente
Oorspronkelijk dachten economen dat vooral de rentestand de economie bepaalt. Deze filosofie wordt nog steeds door grote groepen economen aangehangen.
Een lagere rente zou ertoe leiden dat mensen meer geld gaan uitgeven en daardoor de economie een boost geven. Als de rente al nagenoeg nul is, heeft het extra geld echter amper effect. Dit is een schrikbeeld voor centraal bankiers én voor Europese politici.
Op 11 juni 2014 was de officiële rente in de Eurozone 0,40%. Beleidsmakers kijken met angst naar het Japanse voorbeeld, waar de economie in een recessie terecht kwam, welke tientallen jaren aanhield, ondanks een rente van nul procent. De liquiditeitsval is ook op dit moment een reëel risico waar beleidsmakers rekening mee houden.
ECB Rentetarief: http://www.dnb.nl/rente-en-inflatie/ecb-rentetarieven/
