Charlie Chaplin, koning van de stomme film

De koning van de stomme film in zwart-wit was allerminst een kleurloze figuur die niets te zeggen had. Integendeel, Charles Spencer Chaplin had zeer uitgesproken meningen en ideeën en een overtuigd rode signatuur die hem onderzoeken van zowel de FBI als de Britse veiligheidsdienst bezorgden. Uit die onderzoeken van de veiligheidsdienst en FBI bleek dat de geboorte van Charles Spencer Chaplin nergens officieel is vastgelegd maar er wordt algemeen vanuit gegaan dat Charlie op 16 april 1889 werd geboren – wellicht in een zigeunerkamp bij Birmingham – en opgroeide in Londen.

Armoe troef familie Chaplin

De ouders van Charlie – Hannah Harriette Hill en Charles Chaplin – waren beiden variétéartiesten. Hannah had een zoontje uit een eerdere relatie dat echter officieel door de vader van Charlie werd erkend. Toen Charlie twee jaar oud was, liep het huwelijk mis en Hannah kwam alleen voor de opvoeding van de beide kinderen te staan. Ze had nauwelijks inkomsten en enkele jaren later werden Charlie en zijn vier jaar oudere halfbroer Sydney John naar het armenhuis gebracht. Toen Charlie negen was, werden de beide kinderen met hun moeder herenigd maar enkele maanden later kwamen ze opnieuw in het armenhuis terecht. Hannah was geestelijk ingestort en werd met een psychose opgenomen in een psychiatrische inrichting. De beide jongens werden tijdelijk bij hun alcoholistische vader ondergebracht maar de thuissituatie was zo slecht dat het Britse equivalent van de Raad voor de Kinderbescherming werd ingeschakeld. De connecties van vader zorgden er echter wel voor dat Charlie werd opgenomen in een dansgezelschap waar hij gedurende twee jaar regelmatig mee optrad. Twee jaar later stierf zijn vader aan levercirrose, Charlie was toen twaalf jaar oud.

Met moeder Hannah ging het in die tijd beter en Charlie kwam weer bij haar te wonen. Sydney voer als matroos de wereld over en ondersteunde zo zijn moeder en jongere broertje. Toen Charlie zestien jaar was, werd moeder opnieuw in de psychiatrische inrichting opgenomen. Daar zou ze blijven tot ze in 1928 stierf. Toen Sydney van een van zijn reizen thuis kwam en Charlie op straat bleek te leven, besloot hij in Engeland te blijven en voor Charlie te zorgen. Vanaf dat moment richtten de beide broers zich op een carrière in de showbusiness. 

Rijzende ster Charlie Chaplin

De eerste die potentie zag in Charlie als acteur, was Harry Arthur Saintsbury die Charlie uitkoos voor een rol als krantenjongen in het toneelstuk Sherlock Holmes. Charlie was zo succesvol dat hij al gauw gevraagd werd door grotere toneelgezelschappen. De volgende belangrijke stap volgde toen zijn broer Sydney een proeftijd regelde bij een van de grote impresario’s van die tijd: Fred Karno. Sydney speelde zelf ook bij dit gezelschap. Fred Karno was bang dat de verlegen ogende tiener het niet goed zou doen op het toneel en gaf hem een klein rolletje. Maar met zijn kleine rol oogstte Charlie meer applaus en gelach dan de ster van de show en al heel snel kreeg Charlie grotere rollen en een echt contract voor iets meer dan 3£ per week. Charlie bleek een groot succes en toen Fred Karno met een selectie van zijn gezelschap – waaronder ook Stan Laurel – in Noord-Amerika op tournee ging, nam hij Charlie mee en verdubbelde diens loon. De recensies van de Amerikaanse pers waren vol lof en beschreven Charlie als een van de beste pantomimespelers ooit. De tournee duurde 21 maanden en in juni 1912 – Charlie was toen 23 jaar – keerde het gezelschap terug naar Engeland. Precies een jaar later ondertekende Charlie Chaplin een contract bij de Amerikaanse Keystone Studio’s. Hij verdiende toen 150$ per week. Toen Charlie voor de tweede keer voor de camera’s zou verschijnen, koos hij zelf zijn kostuum en dit betekende de geboorte van zijn allerbekendste karakter: ‘The Tramp’ (de zwerver).

‘Ik wilde dat alles een tegenstelling zou zijn: de broek wijd, het jasje nauwsluitend, het hoedje klein en de schoenen groot. Ik voegde er een klein snorretje aan toe dat mij ouder deed lijken zonder mijn expressie te verbergen. Ik had geen idee van het karakter. Maar op het moment dat ik geschminkt en gekleed was, voelde ik me de persoon die hij was. Ik begon hem te leren kennen en tegen de tijd dat ik het podium opkwam, was hij volledig geboren.’ (Uit de autobiografie van Chaplin.)

In 1915 was Charlie Chaplin wereldwijd een cultureel fenomeen: winkels verkochten Charlie Chaplin spullen, hij werd getekend in strips, er werden look-alikewedstrijden gehouden en er werden liedjes over hem geschreven. Op 26-jarige leeftijd was Charlie Chaplin een van ’s werelds best betaalde mensen: hij verdiende 670.000$ per jaar.

Schade en schande Charlie Chaplin

De populariteit van Charlie Chaplin nam af onder invloed van diverse zaken. In het Amerika van de jaren ’30 en ’40 van de vorige eeuw was geen ruimte voor het amoureuze leven van Charlie dat door de conservatievere kranten als amoreel werd gezien. Hij had tientallen affaires en trouwde vier keer: de laatste keer was op 54-jarige leeftijd met een jongedame van 18. Dit werd als een schandaal gezien maar voor Charlie was deze Oona O’Neill de liefde van zijn leven en ze zouden tot zijn dood – Charlie Chaplin werd 88 – samen blijven.

Ook een probleem was het anticommunisme dat in Amerika in de jaren ’40 tot midden jaren ’50 hoogtij vierde. De films die Charlie Chaplin maakte, kregen steeds vaker een politieke lading en Charlie Chaplin werd ervan beschuldigd een communist te zijn en als zodanig staatsgevaarlijk. De FBI startte in 1947 een onderzoek maar kon aanvankelijk niets bewijzen. Toen Charlie Chaplin en zijn gezin in 1952 naar Londen afreisden voor de première van de autobiografisch en politiek getinte film Limelight, verklaarde de immigratiedienst dat Charlie Chaplin aan een verhoor onderworpen zou worden bij terugkeer in Amerika. Hoewel achteraf bleek dat dit bluf was, had Charlie genoeg van de beschuldigingen van het bekrompen Amerika. Hij ging met zijn gezin in Zwitserland aan het meer van Genève wonen.

Gerechtigheid en erkenning

Tijdens de jaren dat Charlie Chaplin in Zwitserland woonde, keerde de belangstelling voor en de erkenning van zijn werk weer terug. In 1954 kreeg hij de prijs van de Raad voor Wereldvrede. Het geld schonk hij aan de armen van Londen en Parijs. In 1965 kreeg hij uit handen van Prins Bernhard de Erasmusprijs uitgereikt.

In 1972 keerde Charlie Chaplin nog één keer terug naar Amerika waar hij een Oscar kreeg voor zijn gehele oeuvre. Dit ging gepaard met de langste staande ovatie uit de geschiedenis van de Oscars. In 1975 ten slotte werd hij geridderd door koningin Elizabeth van Groot Brittannië.

In de vroege ochtend van eerste kerstdag 1977 overleed Sir Charles Chaplin in zijn slaap.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin
http://www.charliechaplin.com
http://en.wikipedia.org/wiki/Charlie_Chaplin
http://www.csse.monash.edu.au/~pringle/silent/chaplin/aaronhale.html