Artikel over de verschillen tussen Belgisch Nederlands en Nederlands Nederlands naar aanleiding van een misverstand in de quiz 'De Allerslimste Mens ter Wereld'
Gisteravond keek ik naar ‘De Slimste Mens ter Wereld’ op VIER. (Een Belgische zender, behorende tot het SBS6 concern) Naast een storing tijdens de reclameblokken waardoor de app quiz danig in de war werd gestuurd, bleef mij vooral de finale bij waarin kandidate Paulien Cornelisse haar eerste vraag totaal miste door een verkeerde interpretatie van het woord ‘pendelaar’.
Quizmaster Eric Van Looy stelde de volgende vraag: ‘Wat zijn de 5 meest populaire bezigheden van een pendelaar in een trein?’. Paulien Cornelisse gaf daarop een aantal antwoorden die ik als kijker niet kon plaatsen. Nadat tegenkandidaat Tomas Van Den Spiegel zijn antwoorden gegeven had, kwam de cabaretière tot de ontdekking dat zij het woord ‘pendelaar’ geïnterpreteerd had als ‘iemand die de pendel hanteert’ … Op die manier dus…
Dit verklaarde voor mij althans haar op het eerste gezicht wat vreemde antwoorden. Vervolgens voegde zij eraan toe dat het woord ‘pendelaar’ in Nederland niet zou gebruikt worden in de betekenis van ‘forens’. De dichtstbijzijnde Nederlander van dienst (ik bedoel bij mij in de huiskamer aanwezig, op de bank …) verzekerde mij dat het woord ‘pendelaar’ ook in Nederland gebruikt wordt. Hoewel, deze Nederlander afkomstig is van ‘onder de Moerdijk’ en begon te twijfelen. Hij woont immers al een tijdje in België en gebruikt wel eens onbewust ‘Belgische’ woorden …
Zelf heb ik op school, in België, beide woorden als synoniemen geleerd. Ik ging er bijgevolg vanuit dat het woord ‘pendelaar’ in de betekenis van ‘forens’ tot de standaardtaal zou behoren …
Behalve dat ik het jammer vond dat Paulien Cornelisse op een dergelijke manier van slag geraakte en daardoor de finale geen enkele kans maakte, wou ik het fijne ervan weten. Opzoeking in het Algemeen Nederlands Woordenboek van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie leerde mij dat het woord ‘pendelaar’ … erin opgenomen is, dat het volgens ANW vooral in België gebruikt wordt, dat de eerste betekenis ‘iemand die heen en weer reist’ is, de tweede ‘een wichelroedeloper’ en de derde ‘iemand die geen keuze maakt’. Bij dezen is het duidelijk: ‘pendelaar’ is wel degelijk een woord dat vooral in België gebruikt wordt, al zullen vele Nederlanders die in aangrenzende provincies wonen of opgegroeid zijn, het woord wel degelijk kennen.
Dit brengt mij bij een volgende vraag: zijn de Belgische variant van het Nederlands en de Nederlandse variant van het Nederlands steeds meer uit elkaar aan het groeien of is bovenstaand voorval een spijtig toeval te noemen?
Er zijn wel meer verschillen op te noemen tussen de beide taalvarianten: ·In Nederland kent men alleen pannen om in te koken en te bakken. In België kookt men in potten (hoge pannen met handvaten, zonder steel) en bakt men in pannen (ondiep, zonder handvaten en met een steel i.p.v. handvaten)
In Nederland drinkt men koffie uit een kopje, in België uit een tas.
In Nederland worden spulletjes gedragen in een tas, in België in een zak.
In Nederland zit men in de bank, in België op de zetel.
In Nederland zegt men ‘vast en zeker’, in België: ‘zeker en vast’
Deze lijst is uiteraard niet exhaustief. Ik ben er zeker van dat ook in deze tekst de nodige belgicismen te vinden zijn. Indien ik mij daar op toeleg, zou ik misschien wel een… tweede artikel kunnen schrijven… De verschillen tussen de beide taalvarianten maken in vele gevallen niet zoveel uit. Zolang iedereen begrijpt wat er bedoeld wordt, is er volgens mij niets aan de hand. Indien taalkundige verschillen echter tot misverstanden met verstrekkende gevolgen kunnen leiden, dan is het misschien een idee om op school, zowel in Nederland als in België, aandacht te besteden aan de verschillen tussen Belgisch Nederlands en Nederlands Nederlands. Enkel op deze wijze kunnen misverstanden de wereld uitgeholpen worden.
Eerlijk gezegd? Ik ben van mening dat men Paulien Cornelisse een alternatieve vraag had moeten stellen nadat gebleken was dat haar gebrek aan juiste antwoorden te wijten was aan de interpretatie van een woord dat vooral in België gebruikt wordt… Ik zal haar missen. Door haar kreeg ‘De Slimste Mens ter Wereld’ meerwaarde!
