De fiets neemt in Nederland een belangrijke plaats in de maatschappij. De uitvinding en ontwikkeling van de fiets hebben verregaande gevolgen gehad voor de mobiliteit, recreatie en sport van de mens. De fiets is van een luxe artikel tot een alledaags gebruiksvoorwerp geworden, dat in bijna geen enkele maatschappij weg te denken is. De fiets dient in veel landen als een makkelijk en goedkoop vervoermiddel: De fiets vraagt niet om een (dure) brandstof en is redelijk onderhoudsarm. Ook op het gebied van recreatie is de fiets niet meer weg te denken.
Het aanbod recreatiefietsen (mountainbikes en ATB's) is groot. Men kent diverse soorten "derailleurfietsen" zoals: racefietsen, mountainbikes en tourfietsen (Hybride-stads en lifestyle fietsen).
Een van de belangrijkste onderdelen van bovengenoemde fietsen is de ketting.
Kettingcontrole
Je kunt de ketting op 2 manieren controleren of deze goed of slecht is:
- door de ketting aan de voorkant (bij het grote tandwiel) met een schroevendraaier op te tillen. De ruimte tussen tandwiel en ketting mag niet meer zijn dan 8 mm,
- er zijn ook slijtage metertjes in de handel, hiermee kun je de kettingschalmen meten (in de lengte richting van de ketting) of de ketting is uitgerekt.
Als de ketting versleten is, en deze ligt er even lang op als de cassette en voorbladen, dan is de kans groot, dat je zowel de ketting, cassette en wellicht een of meerdere van je voorbladen moet vervangen. Deze onderdelen slijten namelijk op elkaar in.
Kettingpons
Alvorens je de ketting, cassette en voorbladen gaat vervangen, moet je eerst de versleten ketting verwijderen. Voor het afnemen van de ketting heb je een kettingpons nodig. Dit gereedschap heeft een schroefmechanisme met een pen die het kettingpennetje eruit drukt.
- zet de ketting zowel voor als achter op het kleinste tandwiel, zodat de spanning op de ketting zo laag mogelijk is. Dat vergemakkelijkt het afnemen, maar vooral het weer bevestigen van de nieuwe ketting,
- kijk voor het afnemen goed hoe de ketting loopt, met name bij de derailleurs,
- bij sommige kettingen komt het erg precies op welk punt je de ketting losmaakt. Een Shimano-ketting mag bijvoorbeeld niet worden geopend op het punt waar een speciaal sluitpennetje (met afwijkende kleur) zit, tenzij er weer zo'n zelfde pennetje ter vervanging voorhanden is.
Tip: Alvorens men de nieuwe ketting gaat monteren, moet men eerst de cassette en de voorbladen vervangen.
Fiets Cassette
De meeste cassettes bestaan uit losse tandwielen met daartussen afstandsringen (spacers), maar soms vormen 2 tot 5 kransjes met een houder (spider genoemd) een geheel. De tandwielen worden om het body geschoven. Dat is het draaimechanisme dat aan het achterwiel vastzit.
- voor het afnemen van de cassette/tandwielen, zijn twee stuks speciaal gereedschap nodig: een freewheel-afnemer, de sleutel waarmee je de kransjes kunt losdraaien en een kransafnemer/kettingzweep (een staaf met een stuk ketting eraan), waarmee je de tandwielen kunt tegenhouden,
- verwijder de snelspanner uit het achterwiel, leg de kettingzweep om een van de grootste tandwielen, steek de freewheelafnemer in de naaf en draai los.
Vervangen
- de nieuwe tandwielen moeten qua merk en type bij de ketting en derailleur passen. Let er vooral op de juiste tandwielen voor het aantal versnellingen te kiezen,
- laat de tandwielen telkens maximaal vier tanden verspringen (dit speelt met name bij de grootste achtertandwielen).
Monteren
- de uitsparingen binnenin de tandwielen zijn zodanig gemaakt, dat de tandwielen maar op een manier op het body bevestigd kunnen worden,
Demontage en montage van de voorbladen
Monteer het nieuwe voorblad exact hetzelfde als het oude. Er zitten namelijk nokjes aan de binnenkant van het voorblad, die zorgen voor het soepel schakelen: die moeten in een bepaalde positie gemonteerd worden. Vaak zitten er tekentjes op de bladen om je te helpen. Let ook op het pinnetje aan de buitenkant van het buitenblad, dit hoort achter de crank te zitten en voorkomt zo dat een aflopende ketting vastloopt tussen blad en crank.
Ketting monteren
- let erop dat bij het vervangen van de ketting op de juiste breedte (afhankelijk van het aantal tandwielen achter) en lengte (hetzelfde aantal schakels) te nemen,
- rijg de ketting door de derailleurs, sluit de ketting, smeer het kettingpennetje en draai het er weer in met de kettingpons,
- zorg ervoor dat het pennetje recht in de schalm gaat: als het scheef zit kan de schakel behoorlijk beschadigen,
- het pennetje moet aan beide zijde even ver (beter even weinig) uitsteken,
- draait de zojuist gesloten schakel niet soepel, wrik de ketting bij die schakel dan in de dwarsrichting wat heen en weer. Draai eventueel het pennetje iets terug of iets verder in de ketting.
Inleidende opmerkingen i.v.m. het afstellen van de voor-en achterderailleur en de hoogste- en laagste versnelling.
- benodigd gereedschap: kruiskopschroevendraaier, 5 mm inbussleutel en een tangetje,
- door de stelschroef "H" (betekent High) van de voor- en achter derailleur rechtsom te draaien gaat de derailleur naar binnen,
- door de stelschroef "L" (betekent Low) van de voor-en achter derailleur rechtsom te draaien gaat de derailleur naar buiten,
- de kabelspanner bevindt zich op de derailleur en/of bij de versnellingshendels,
- begin altijd bij de achterderailleur,
- stelschroef L en H begrenzen de slag die de derailleur naar beide kanten kan maken.
Tip: als de casstte, voorbladen en de ketting vervangen zijn, kun je meestal volstaan met het goed afstellen van de begrenzingsschroeven. Mocht de ketting nog ratelen (of de versnellingen schakelen niet soepel) dan moet je de hele afstellingsprocedure volgen zoals hieronder staat omschreven.
Afstellen achterderailleur
- het afstellen van de achterderailleur doe je door het aandraaien of losdraaien van de twee kleine stelschroefjes (met kruiskop) op de derailleur. Deze schroefjes hebben de aanduiding "H" (van High) en "L" (van Low).
Afstellen hoogste versnelling
- zet de ketting op het kleinste achtertandwiel en het grootste voorblad,
- stel het "H" schroefje zo af dat de derailleur in het midden van het kleinste achtertandwiel staat,
- met hulp van de kabelspanner stel je de derailleur nauwkeuriger af (fine-tuning),
- als de ketting niet van het kleinste achtertandwiel afloopt, is de versnelling goed afgesteld.
Afstellen laagste versnelling
- zet de ketting op het grootste achtertandwiel en het kleinste voorblad,
- stel het "L" schroefje zo af dat de derailleur in het midden van het grootste achtertandwiel staat,
- zet de kabel niet te strak, omdat ook het kleinste achtertandwiel bereikt moet worden,
- met hulp van de kabelspanner stel je de derailleur nauwkeuriger af (fine-tuning),
- als de ketting niet van het grootste achtertandwiel afloopt en niet ratelt, is de versnelling goed afgesteld.
Ook is het belangrijk dat de derailleur niet tegen de spaken aanloopt.
Afstellen voorderailleur
- ook de voorderailleur heeft twee kleine stelschroefjes (met kruiskop) op de derailleur. Deze schroefjes hebben de aanduiding "H" (van High) en "L" (van Low). De voorderailleur moet evenwijdig lopen met de voorbladen.
Afstellen hoogste versnelling
- zet de ketting op het grootste voorblad en het kleinste achtertandwiel,
- stel het "H" schroefje zo af dat de derailleur in het midden van het grootste voorblad staat,
- zet de kabel niet te strak, omdat ook het kleinste voortandwiel bereikt moet worden,
- met hulp van de kabelspanner stel je de derailleur nauwkeuriger af (fine-tuning),
- als de ketting niet van het grootste voorblad afloopt en niet ratelt, is de versnelling goed afgesteld.
Afstellen laagste versnelling
- zet de ketting op het kleinste voorblad en het grootste achtertandwiel,
- stel het "L" schroefje zo af dat de linkerbinnenkant van de derailleurkooi net langs de ketting loopt,
- met hulp van de kabelspanner stel je de derailleur nauwkeuriger af (fine-tuning),
- als de ketting niet van het kleinste voorblad afloopt en niet ratelt, is de versnelling goed afgesteld.
Ik heb veel jaren ervaring met fietsonderhoud vanuit mijn gezin en vrienden. Ik heb ook bij Google gezocht om als aanvulling te dienen.
